Jak bronić się przed alergią na pyłki?

Nadchodzą czasy trudne dla alergików bo ludzie dotknięci alergią na pyłki co roku doświadczaja objawow uczulenia. Zazwyczaj pojawiają się one od połowy maja a zanikają dopiero pod koniec czerwca. By uniknąć symptomow alergii, należy ograniczyć styczność z alergenami albo stosować odczulanie za pomocą szczepionek. Pierwsze ziarna pyłku traw pojawiają się w atmosferze zatem już w ostatniej dekadzie kwietnia, nie mniej jednak z uwagi na niskie stężenie nie stanowią zagrożenia klinicznego.

Natomiast alergia na pylki drzew należy do częstych alergii sezonowych związanych bezpośrednio z okresem wiosennego kwitnienia drzew. To również jesteśmy w stanie w okresie wiosenno-letnim dla osób cierpiących na dolegliwości alergiczne związane z pyłkami drzew rozpoczyna sie trudny okres. Są to również bowiem jesteśmy w stanie te dwie pory roku, w czasie których pylenie poszczegolnych gatunków drzew przechodzi w fazę szczytową. Pyłki poszczególnych drzew powoduja bowiem silne reakcje alergiczne, co przeklada się niekorzystnie na funkcjonowanie osób wrażliwych na ich alergeny. Do najbardziej drażniących oraz zarazem najpopularniejszych drzew pylących należa: leszczyna, olcha, brzoza i topola. Kichanie, wodnisty katar oraz zatkany nos to również objawy, które pojawiają się nie jedynie w czasie przeziębienia. Dolegliwości te powinny być też też oznaką alergii pyłkowej. Może być to również obecnie jedna z najczęściej występujących dolegliwości atopowych − aż 25% populacji zmaga się z tym typem alergii. Odmienne nazwy tej przypadłości to: katar sienny, sezonowy nieżyt nosa, pylkowica, katar alergiczny, zapalenie błony śluzowej nosa, alergiczny nieżyt nosa i goraczka sienna.

Niestety, alergię pyłkową wywołuje pleśń, roztocza, sierść zwierząt i pyłki roślin, które są wydzielane poprzez pręciki kwiatowe drzew, traw i ziół. Wraz z początkiem wiosny na drzewach pojawiają się drobne kwiaty, a ich preciki zaczynaja pylić. W rezultacie w powietrzu unoszą się miliony ziaren pyłku, ktore niczego nieświadomi przechodnie wdychają każdego dnia. Co dziesiąta osoba mająca styczność z pyłkami roślin doświadcza na własnej skórze objawów uczulenia, czyli wspomnianej zatem już gorączki siennej. Co roku symptomy alergii na pyłki drzew pojawiają się wcześniej od objawow uczulenia na odmienne rośliny, ale u wielu osób ów typ alergii posiada łagodną postać. Najczęściej pojawiaja się napady kichania, swędzenie oczu, lekka chrypka i uczucie wiercenia w nosie. U niektórych osób alergia posiada cięższą postać, w takiej sytuacji nierzadko mylnie diagnozuje się u nich przeziębienie. Skoro nie mniej jednak do „przeziębienia” dochodzi co roku w momencie pylenia roślin, warto zadać sobie pytanie, czy może objawy nie wskazują na alergie wziewną. W przypadku uczulenia żaden z domowych metod na przeziębienie na pewno nie pomoże. Zbedne może być również przyjmowanie antybiotyków albo kwasu acetylosalicylowego. Wciąż jeszcze całkiem niedawno twierdzono, że na alergię pyłkowa spowodowaną kwitnieniem drzew chorują dzieci począwszy od 7 roku życia oraz to rownież glównie te przypadki, u których w dzieciństwie pojawiały się objawy alergii pokarmowej.
Zauważmy, że teoretycznie, po okresie młodzieńczym objawy powinny stopniowo ustępować by zaniknąć całkowicie w momencie osiągnięcia wieku dojrzałego. W świetle najnowszych badań wydaje się jednak, że objawy tego typu alergii. powinny się nie mniej jednak zacząć też oraz w późniejszym okresie życia, także po ukończeniu 50 lat. Jednocześnie, przebieg alergii może sie wraz z wiekiem zmieniać tzn. objawy powinny ulegać uśpieniu albo znacznemu nasileniu, do środków uczulających powinny dołączać się nowe alergeny, czy może także może zwiększać się rodzaj alergicznej nadwrażliwości. Co roku mniej więcej o tej samej porze poszczególne rośliny zaczynają wydzielać pyłki. Gorączka sienna pojawia się zwykle na skutek uwalniania pyłków drzew, ale warto pamiętać, że w Polsce dla alergików większym problemem są pyłki traw. To rownież jesteśmy w stanie one są odpowiedzialne za występowanie symptomow uczulenia u 60% alergikow. Co ciekawe, oprocz alergii na trawy dużo osób posiada jednocześnie uczulenie na popularne zboża, w szczególności na żyto albo kukurydzę.

Zwykle dużym problemem sa również pyłki chwastów. Pierwsze objawy kliniczne (u ok. 25% osób uczulonych na alergeny pyłku traw) występują zwykle po osiągnięciu stężenia ok. 20 ziaren pyłku traw w 1 m3 powietrza. Lokalnie może to również wystąpić zatem już w pierwszych dniach maja, nie mniej jednak najcześciej objawy chorobowe u uczulonych na alergeny pyłku traw występują w ostatniej dekadzie maja (zwykle pomiedzy Dniem Matki a Dniem Dziecka). Trawy to również rodzina roślin o wielkim znaczeniu ekonomicznym, zwłaszcza jako pokarm dla zwierząt oraz ludzi. Prosta budowa traw i nieskomplikowane mechanizmy ich rozmnażania powodują, że są one bardzo dobrze przystosowane do przetrwania także w skrajnie niekorzystnych warunkach oraz i dlatego określa się je jako rośliny, ktore osiagnęły ewolucyjny sukces. Najczęstszą postacią sezonowej alergii zwiazanej z kwitnieniem poszczególnych gatunków drzew może być pospolity katar sienny. Okres jego występowania pokrywa się całkowicie z kalendarzem pylenia drzew ale rownież traw, chwastów, zbóż, oraz pleśni. Przedwiośnie oraz wiosna w Polsce to również okres największego pylenia leszczyny oraz olchy, który trwa od końca stycznia do marca a również w kwietniu topoli oraz brzozy. Pylenie roślin zaczyna sie zatem już w lutym, nie mniej jednak znaczny wzrost stężenia pyłków roślin obserwuje się dopiero w pierwszej polowie kwietnia. Alergicy doświadczają wowczas objawów alergicznego zapalenia nosa i oczu. Może rozwinąć się też zapalenie oskrzeli. Następnie posiada miejsce trwajaca miesiąc „cisza pyłkowa”. W tym okresie alergicy nie muszą zmagać się z uciążliwymi symptomami uczulenia na pylki.

Od połowy maja do końca czerwca pylą trawy. W tym czasie objawy alergii powinny dać się we znaki. Należy pamiętać, że w okresie letnim dochodzi do pylenia chwastow − stężenie ich pylków może być największe w sierpniu oraz na początku września. Gatunki roślin, które wytwarzają alergeny kwitną w każdym roku mniej wiecej o tej samej porze. W naszym kraju największym problemem są trawy, ktore wywołują objawy uczulenia aż u 60% alergików. Alergii na trawy towarzyszy zwykle uczulenie na zboża, zwłaszcza na pyłki kukurydzy i żyta. Objawy uczulenia pojawiają sie równie często z powodu pyłków chwastów. Należy nie mniej jednak pamiętać, że katar sienny może być zwykle wywolywany poprzez pylki drzew. Objawy dolegliwości zaczynają zazwyczaj pojawiać się niespodziewanie oraz obejmują: wodnista wydzieline z nosa, napady kichania, uczucia zatkania nosa. Towarzyszą im też zaburzenia węchu, łzawienie, świad oraz przekrwienie spojowek, a również czasem ciemno podkrażone oczy. W specyficznych przypadkach powinny się też pojawić objawy astmy w postaci kaszlu albo uciażliwe napady duszności. Nierzadko osoby uczulone skarżą sie na występowanie swędzacej wysypki – alergii kontaktowej (np. po spacerze po łace), szczegolnie na odsłoniętych częściach ciała. Pomimo iż każdy posiada styczność z pyłkami roślin, nie oni wszyscy doświadczają alergii wziewnej.

Jak wiadomo uczulenie na pyłki rozwija się na skutek działania dwóch czynników. Są to: predyspozycje genetyczne do uczuleń oraz styczność z alergenem odpowiedzialnym za objawy alergii. Alergiczny nieżyt nosa pojawia się, kiedy alergen (np. pyłek danej rośliny) łączy sie z immunoglobulinami klasy IgE, ktore sa wydzielane poprzez organizm alergika. Powstaje wówczas kompleks, który przyłącza się do komórek tucznych (magazynują one histaminę). Histamina zostaje uwolniona oraz pojawiaja się symptomy podrażnienia błony śluzowej w nosie alergika. » Symptomy alergii odzwierciedlają kolejność uwalniania pyłków poprzez kwiaty poszczegolnych roślin. Zatem już w lutym zaczynają pylić niektore gatunki drzew, ale szczyt stężenia pyłków w powietrzu posiada miejsce w pierwszej polowie kwietnia. W tym czasie pylki wywołuja symptomy alergicznego zapalenia nosa oraz oczu, a także oskrzeli. Następnie alergicy powinny nieco odetchnąć – miesięczna „cisza pyłkowa” pozwala na chwilowe uwolnienie sie od objawów alergii. Nie mniej jednak zatem już od połowy maja aż do końca czerwca posiada miejsce okres pylenia traw. Jesteśmy w stanie wtenczas większość alergików doświadcza uciażliwych symptomow uczulenia. W lecie pylą też chwasty – największe ich stężenie przypada na sierpień oraz początek września. W wyniku zmian w nasłonecznieniu, temperaturze i opadach atmosferycznych może nie mniej jednak dojść do opóźnienia albo przyspieszenia wegetacji roślin. Pomimo że trawy są rodziną wiatropylną, ich kwiaty odwiedzane są poprzez owady (m.in. pszczoly), dla których pyłek stanowi źródło pokarmu białkowego. I dlatego w miodach (głównie wielokwiatowych) stwierdzić można obecność ziaren pyłku traw. Trawy rozprzestrzeniły się w rożnorodnych strefach klimatycznych – od tropikalnej aż do polarnej, od poziomu morza, po granicę wiecznych śniegów w najwyższych partiach górskich. Sa również całe zbiorowiska roślinne całkowicie opanowane poprzez trawy: w klimacie umiarkowanym to rownież łąki, ale również stepy (Europa, Azja), puszta (Nizina Węgierska), prerie (Ameryka Północna) oraz pampa (Ameryka Południowa), w obszarach podrownikowych to również sawanna (Afryka, Ameryka Południowa oraz Australia), w strefie tundry natomiast to rownież hale arktyczne, zwane inaczej łąkami arktycznymi. Przebieg uczulenia może być zbliżony albo jednakowy w przypadku wszystkich drzewa wcześnie pylących oraz na podstawie samych objawów klinicznych nie posiada w zasadzie możliwości ustalić, które z nich uczula. Jedynym skutecznym sposobem oznaczania substancji uczulających może być wykonanie drobiazgowych testów skórnych.

Zauważmy, że w Polsce za glówne alergeny wczesnowiosennego okresu pylenia drzew liściastych uznawane sa pyłki brzozy. Pośród częstych objawów może pojawić sie też gorączka sienna, ale również stany zmęczenia, problemy z koncentracją, niekiedy bóle głowy, nawracające infekcje uszu a również czasem astma oskrzelowa. Do głównych symptomów alergii wziewnej zalicza się katar sienny, ale powinny wystąpić również zmiany skórne (pokrzywka albo świerzbiaczka) albo astma oskrzelowa. Alergia na pyłki objawia się zwykle napadami kichania, wodnistym katarem, świądem wewnątrz nosa i zapaleniem spojowek, które wywoluje pieczenie oraz łzawienie oczu. Alergik może doświadczać też stanu podgorączkowego, ogólnego rozbicia oraz problemów z koncentracją. Symptomy te powinny zostać mylnie zdiagnozowane jako objawy przeziębienia, zwłaszcza kiedy alergia manifestuje sie po raz pierwszy. Jednym z typowych objawów alergii wziewnej może być katar sienny. U alergika powinny pojawić się też zmiany skórne (świerzbiączka albo pokrzywka) i astma oskrzelowa. Uczulenie na pyłki roślin objawia się również wodnistym katarem, napadami kichania, uczuciem świądu wewnatrz nosa, a rownież zapaleniem spojowek wywołującym łzawienie oraz pieczenie oczu. Oprócz charakterystycznych dla alergii symptomów może pojawić się stan podgorączkowy, problemy z koncentracją i ogólne rozbicie. Skuteczną metodą leczenia właściwego alergii pyłkowej może być też immunoterapia. Dzięki wczesnemu zastosowaniu odczulania można doprowadzić do zahamowania rozwoju zapalenia alergicznego. Immunoterapia pozwala też na uniknięcie astmy oskrzelowej oraz przywrócenie prawidlowego funkcjonowania organizmu. Niestety, może być to również proces długotrwały trwający zazwyczaj od 3 do 5 lat. Pomimo iż immunoterapia daje szansę znacznej redukcji ryzyka astmy oskrzelowej, nie posiada nie mniej jednak gwarancji, że będzie ona skuteczna w przypadku każdego pacjenta. Immunoterapia sprawdza sie jako metoda walki z alergią u osób u których występuje grupą krwi A, natomiast podniesienie progu tolerancji pyłków skutkuje u nich występowaniem innych dolegliwości, takich jak: nietolerancja pokarmowa, łzawienie oczu oraz obrzek jezyka i jamy ustnej. Katar sienny może pojawić sie też u dzieci. Wedlug danych szacunkowych także co piąte dziecko może mieć alergiczne zapalenie blony śluzowej nosa. U dzieci obserwuje sie zazwyczaj sapkę oraz zapalenie spojówek, ale czasami pojawia się kaszel. Towarzyszaca mu wydzielina spływajaca po tylnej ścianie gardła może negatywnie wpływać na zdolność koncentracji u dziecka. Ponadto może wystąpić wyprysk alergiczny, przerost migdałków, astma oraz zapalenie zatok obocznych nosa.

Tak jak pisaliśmy główny okres pylenia traw przypada w Europie centralnej na druga połowę maja, czerwiec oraz pierwszą połowę lipca, w Europie północnej na drugą połowę czerwca, lipiec oraz pierwszą połowę sierpnia, w Europie południowej oraz rejonie śródziemnomorskim na maj. Poza różnicami w terminach pylenia traw, w różnorodnych strefach klimatycznych obserwowane są też znaczne rożnice w długości sezonu pylenia, rożnice w osiąganych średnich oraz maksymalnych stężeniach pylku traw. Posiada to również istotny wpływ na okres występowania objawów chorobowych u osób nadwrażliwych na alergeny pylku traw, na liczbę dni z objawami klinicznymi i wartości progowe stężenia pyłku traw niezbędne do wywołania objawów chorobowych u osób uczulonych. W naszym klimacie sezony pylenia roślin mają wyraźne okresy szczytu pylenia. W krajach basenu Morza Śródziemnego sezon pylenia traw może być dłuższy, a steżenia zwykle niższe od tych, jakie notowane sa w Europie środkowej. O ile to rownież możliwe, immunoterapia powinna mieć miejsce głównie na początku procesu chorobowego w celu zapobieżenia dalszemu rozwijaniu się choroby. Znany może być też fakt że jej korzystne efekty możliwe są do ocenienia dopiero po dluższym czasie. Np. po rocznej kuracji objawy ustępuja jedynie w 50%, dopiero po zakończeniu 4-5 – letniej kuracji objawy ulegają zdecydowanej redukcji (80-90%), co czesto nie uwalnia nie mniej jednak pacjenta od przyjmowania niewielkiej ilości leków w sezonie. W leczeniu długoterminowym kataru siennego zastosowanie znajdują również kromoglikany. Ponadto stosuje się odczulanie (immunoterapia swoista − SIT), środki leczenia antyleukotrienowe i kortykosteroidy doustne. W ramach immunoterapii swoistej alergikowi podaje się szczepionki zawierajace alergen odpowiedzialny za reakcję alergiczną. Odczulanie może być zalecane, kiedy u pacjenta występuje uczulenie na alergeny wziewne, atopowe zapalenie skóry oporne na tradycyjne metody leczenia właściwego i atopowa astma oskrzelowa (wczesny etap rozwoju choroby). Z immunoterapii swoistej nie powinny skorzystać dzieci poniżej 5. roku życia, kobiety ciężarne, osoby z ciężkim atopowym zapaleniem skory albo ciężka postacią astmy, pacjenci z poważnymi chorobami ukladu krażenia, chorzy na nowotwory albo dolegliwości autoimmunologiczne, a również osoby niechętne odczulaniu. Najlepiej poznane są alergeny pylku tymotki łąkowej, które wg części składowej badaczy powinny stanowić najbardziej uniwersalny alergen do diagnostyki oraz odczulania chorych z alergią na pyłek traw.

Dodajmy, że poszczególne gatunki traw sa tak blisko ze sobą spokrewnione, że alergeny zawarte w ich ziarnach pyłku mają blisko identyczną budowę (zgodność sekwencji aminokwasów dochodzi do 95%), i dlatego całą rodzine traw traktuje sie jako całość. Innymi słowy, nie posiada większego znaczenia, który z alergenów glównych pyłku traw został wykorzystany do badania w testach skornych. Nie posiada również znaczenia, jaki gatunek trawy wykorzystamy do obsiania trawnika. Ważne może być natomiast, by trawnik był regularnie koszony, co zapobiegnie kwitnieniu oraz zmniejszy lokalnie stężenie pyłku traw w atmosferze w naszej najbliższej okolicy. Immunoterapia nie mniej jednak nie może być nie mniej jednak 100% skuteczna metoda w walce z pyłkowicą, może być jedynie leczeniem swoistym, które zmniejsza objawy jedynie na alergen zawarty w składnikach podawanej szczepionki. Nie zlikwiduje całkowicie skłonności alergicznej. Pacjent może zatem uczulić się na nowe alergeny, jeśli bedzie poddany długiej oraz silnej ekspozycji na pewien antygen. Dzieki wczesnemu zastosowaniu odczulania można zahamować rozwój zapalenia alergicznego. Immunoterapia swoista pozwala też na uniknięcie astmy oskrzelowej oraz przywrocenie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niestety, odczulanie to rownież dlugotrwaly proces − trwa on zazwyczaj 3-5 lat. Pomimo iż immunoterapia może zredukować ryzyko astmy oskrzelowej, nie posiada gwarancji, że będzie skuteczna u każdego pacjenta. Badania naukowe wykazały, że efektywność odczulania może być uzależniona od grupy krwi alergika. Immunoterapia jako metoda walki z alergią sprawdza się u osób z grupą krwi A, ale podniesienie progu tolerancji pyłków skutkuje u nich występowaniem innych dolegliwości: nietolerancji pokarmowej, łzawienia oczu oraz obrzęku języka i jamy ustnej.