Polekowe uszkodzenie wątroby

Polekowe uszkodzenie wątroby to po prostu uszkodzenie wątroby albo zaburzenie czynności wątroby spowodowane poprzez środki leczenia albo odmienne przyczyny niezakaźne. Przyjmuje się, że toksyczne uszkodzenie wątroby może powodować ponad 800 leków, toksyn albo innych niezakaźnych czynników. Dzialanie toksyczne może nastąpić po spożyciu nadto dużej dawki leku (zatrucie), jako działanie niepożadane lub jako reakcja alergiczna (wówczas także mała dawka może wywołać ciężkie objawy). Toksyczne, polekowe uszkodzenia wątroby wynikają z decydującej roli wątroby w metabolizmie lekow. Określenie „żółtaczka” nie może być nazwą jednostki chorobowej, ale jedynie objawem patologicznych procesów dotykających watrobę, zaburzających jej funkcje oraz strukture. Pojawia sie ona w momencie wzrostu steżenia bilirubiny ponad wartości normatywne. Bilirubina pochodzi z rozkładu hemoprotein (w tym hemoglobiny) oraz może być metabolizowana w wątrobie poprzez sprzęganie i transportowana drogami żółciowymi do dwunastnicy. Następnie może być transformowana w przewodzie pokarmowym (z pomocą bakterii) do sterkobilinogenu, wchłanianego częściowo z powrotem do krwi.

Często patologie mające miejsce na którymś z wymienionych procesów prowadzą do akumulacji bilirubiny oraz jej pochodnych w organizmie. Następuje zażółcenie powłok skóry, błon śluzowych i bialkówek oczu. Podstawowym elementem terapii toksycznej dolegliwości watroby może być przerwanie albo przynajmniej maksymalne ograniczenie kontaktu ze szkodliwymi czynnikami, zażywanie leków wzmacniajacych czynność komórek wątrobowych, np. preparatów z wyciągiem z karczocha albo nasion ostropestu plamistego oraz odpowiednia dieta. Właściwy kierunek leczenia właściwego wybiera naturalnie lekarz. Terapia może być zazwyczaj dluga oraz trudna. W przypadku polekowego uszkodzenia wątroby odstawienie szkodliwego czynnika może okazać się niemożliwe. Wówczas należy maksymalnie jego ograniczyć. Efektem uszkodzenia może być też zaburzona praca komórek wątrobowych (hepatocytów), które nie są w stanie wydzielać w właściwej ilości żólci bądź nie spełniają swojej roli. W niektórych przypadkach może dojść do cholestazy, czyli zaburzonego odplywu żółci. Czynniki predysponujące do ujawnienia się toksycznego, polekowego uszkodzenia watroby to: czynniki genetyczne, wiek, płeć (meżczyźni sa bardziej wrażliwi na niektóre leki), stan odżywienia, równoczesna ekspozycja na parę leków wynikająca z konieczności zastosowania różnorodnych preparatów farmakologicznych i ewentualne nierozpoznane dolegliwości wątroby w momencie prowadzenia terapii. Żółtaczka polekowa może być rodzajem toksycznego uszkodzenia wątroby poprzez działanie samych leków oraz ich metabolitów na miaższ wątroby. Zalicza się zatem do grupy żółtaczek miąższowych. Istnieje dużo substancji egzogennych, które mają działanie hepatotoksyczne. Należą do nich także leki, nie mniej jednak nie u każdego pacjenta dany farmaceutyk wywola tak poważne działania niepożadane. Zależy to również od jego predyspozycji genetycznych, stanu ogólnego, innych dolegliwości wątroby. By uniknać toksycznej dolegliwości wątroby unikaj kontaktu ze szkodliwymi czynnikami, nie przekraczaj dawkowania lekow, ogranicz zażywanie leków bez recepty, zrezygnuj z alkoholu. Zwracaj rownież baczniejsza uwagę na dietę – niewskazane może być spożywanie produktow, zawierających dużo konserwantow oraz wszelkich sztucznych dodatków. Nasza wątroba może być zlokalizowana w jamie brzusznej oraz może być największym miąższowym narządem czlowieka. Waży także do 1700 g. O jej roli świadczy nie jedynie wielkość, ale oraz ogrom zachodzących w jej obrebie reakcji oraz procesów, co powoduje, że narząd ów można porównać do wielkiej fabryki organizmu. Najważniejsze funkcje, za ktore odpowiedzialna może być nasza wątroba to również m.in. detoksykacja, metabolizm wielu substancji (np. leków, hormonów), regulacja poziomu glukozy, przemiany białek, aminokwasow, tluszczów, magazynowanie minerałów oraz witamin. Niezależnie od tego, co u siebie podejrzewasz albo co Cię niepokoi, ważne może być by podczas wizyty u lekarza rozmowa była w miarę możliwości usystematyzowana. Zrozumiałe może być zdenerwowanie w sytuacji, kiedy coś tam się dzieje z Twoim zdrowiem. Warto zastanowić się wcześniej od gdy pojawiły się dolegliwości, w jakich okolicznościach. Jeśli może być parę problemów, parę objawów, co pierwsze się pojawiło, w jakiej kolejności dołączały się pozostale objawy, co Ci najbardziej dokucza. Częstość potwierdzonych, toksycznych, najcześciej polekowych uszkodzeń wątroby nie może być duża. Zgodnie ze zgłaszanymi danymi dotyczy 1 na 10 tysięcy albo 1 na 100 tysiecy chorych, ale może być powodem przyjęcia do szpitala oko..ło 5% chorych, natomiast jako przyczyna ostrej niewydolności wątroby rozpoznawana może być u blisko 50% pacjentów. Uszkodzenie wątroby może być też wynikiem za dużej dawki łącznej leku, reakcji alergicznej albo procesu idiosynkrazji (osobniczej podatności). Jednym z istotniejszych czynników może być aktywność cytochromu P-450, ktory może być odpowiedzialny za przemiany biochemiczne substancji egzogennych. Dużo reakcji toksycznych po lekach wynika z nieprawidlowości jego funkcjonowania. Mechanizm, w jakim środki leczenia uszkadzają wątrobę można podzielić na bezpośredni, w ktorym dochodzi do bezpośredniego upośledzenia funkcji enzymów, białek transportowych, mitochondriów wątroby i mechanizm związany z nadwrażliwościa alergiczną. Jeśli pojawiają się bóle to również ważne może być gdzie boli (można pokazać na sobie lokalizacje), jaki może być charakter bólu, czy może zmienia się (maleje, nasila się) w zależności od różnorodnych czynników. Ważne sa również odmienne choroby, na które pacjent chorował, choruje, jakie środki leczenia są badź byly zażywane. Objawy kliniczne toksycznego uszkodzenia wątroby, niezależnie od typu reakcji na środki leczenia albo toksyny, są zrożnicowane oraz ich skala obejmuje zarówno dyskretne nieprawidłowości biochemiczne, jak oraz zagrażającą życiu chorego ostrą niewydolność wątroby.

Jak wiadomo polekowe uszkodzenie watroby o charakterze alergicznym (nieprzewidywalne uszkodzenie wątroby) ujawnia się zazwyczaj w ciagu 5—90 dni od przyjęcia ostatniej dawki leku. Polekowe uszkodzenie watroby może również wystąpić z opóźnieniem do 1 roku – może przebiegać z przewlekłym utrudnieniem odpływu żółci, np. zespołu zanikajacych kanalikow żółciowych. Najczęstszą przyczyna są tutaj antybiotyki albo niesteroidowe środki leczenia przeciwzapalne (NLPZ). Natomiast pośrod przyczyn toksycznych polekowych uszkodzeń wątroby zależnych od dawki dominuje paracetamol. Ze względu na przebieg kliniczny wyróżnia się parę postaci choroby, od lagodnych po zagrażające życiu oraz zdrowiu. Dość częste, czasami nieuchwytne z racji braku dolegliwości u pacjenta, może być przejściowe zwiększenie aktywności aminotransferaz. Główne może być zaprzestanie podawania leku ktory może powodować uszkodzenie wątroby. Czynnik toksyczny powinien zostać odstawiony natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów. W pewnych przypadkach można stosować odtrutki – paracetamol. Istotne może być leczeni świądu spowodowanego zastojem żółci. Niekiedy, w przypadku pogarszania się klinicznych oraz biochemicznych wskaźnikow uszkodzenia wątroby niezbedny może być przeszczep. W przypadku uszkodzenia wątroby ważne są informacje na temat zażywanych leków i ich dawek. Konieczna może być również informacja na temat leków, które można kupić bez recepty, doustnej antykoncepcji, odżywek dla sportowców czy może preparatach ziołowych. Toksyczne uszkodzenie wątroby może dotyczyć głównie komórek wątroby (stwierdza sie pomiędzy innymi podwyższeniem aktywności aminotransferazy alaninowej oraz asparaginianowej) oraz przebiegać z utrudnieniem odpływu żółci (czyli cholestazą). Może również wystapić pod postacia mieszana. Zgodnie z ustaleniami Amerykańskiego Urzedu ds. Żywności oraz Leków (FDA) oraz Amerykańskiego Towarzystwa do Badań nad Chorobami Wątroby z lutego 2001 roku, toksyczne uszkodzenie watroby należy rozpoznawać wobec co najmniej 3-krotnego podwyższenia aktywności aminotransferazy alaninowej i z co najmniej 2-krotnego podwyższenia steżenia bilirubiny w surowicy u chorego, u którego wykluczono odmienne schorzenia tego narządu. Aktywność enzymów – aminotranferaz alaninowej (ALT), asparaginianowej (AST) oraz fosfatazy alkalicznej (AP) – w surowicy może być wykładnikiem uszkodzenia miaższu wątroby, natomiast wzrost steżenia całkowitej bilirubiny i jej formy skoniugowanej może być wykładnikiem czynności wątroby. Kolejnym przykładem może być ostre cholestatyczne uszkodzenie wątroby, polegające na występowaniu cholestazy wewnątrzwątrobowej i zapaleniu watroby. Istnieje także następny rodzaj ostrego procesu, mianowicie ostre uszkodzenie watrobowokomórkowe, ustępujące w około miesiac po odstawieniu leku. Wyrożnia się rownież postać przewlekłą polekowej dolegliwości wątroby. Zalicza się do niej wszelkie długofalowe działania niepożądane farmaceutyków. Toksyczne uszkodzenie wątroby stanowi ok. 5% przy­padków ostrego zapalenia watroby. Tło toksyczne może być nie mniej jednak znacznie istotniejszą przyczyną cięższych zaburzeń wątrobowych – stanowi ok. 30-70% przypadków ostrej niewydolnościowy wątroby. Niestety nie da sie wykluczyć uszkodzenia wątroby podczas stosowania powyższych rad, ale zawsze zmniejszają to również ryzyko. Wielu reakcji w naszym organizmie nie udaje się przewidzieć oraz niespodziewanie może się okazać, że świetnie tolerowany specyfik może być szkodliwy. W przebiegu utajonego klinicznie uszkodzenia watroby samopoczucie chorego może być na ogół dobre; w surowicy stwierdza się podwyższona aktywność AST oraz ALT, zwykle nie przekraczajaca 250 j.m./ml. Celem rozpoznania uszkodzenia watroby należy wykonać badania biochemiczne. Chorobe sugeruja: dwukrotnie podwyższony, izolowany wzrost ALT, izolowane zwiekszenie stężenia bilirubiny albo jednoczesny wzrost wszystkich parametrów ALT, ALP oraz bilirubiny. By wykluczyć odmienne przyczyny niewydolności wątroby, czasami wykonuje się biopsje. Istotne może być wykazanie związku pomiędzy przyjęciem danych leków a wystąpieniem objawów. Uszkodzenie wątroby związane z lekami może przybierać zróżnicowane obrazy: od niemych oraz wykrywanych przypadkowo zmian w badaniach biochemicznych, po ciężkie stany zagrażające życiu. Czas trwania uszkodzenia może być też różnie długi, stad podział na ostre oraz przewlekłe uszkodzenie. Poza badaniami laboratoryjnymi ważny może być naturalnie wywiad dotyczący narażenia na czynniki potencjalnie szkodliwe, również czynniki odmienne niż leki! Wywiad pozwala ukierunkować diagnostykę, decyduje o doborze badań oraz leczenia. Ostre stłuszczenie wątroby jako kliniczna forma toksycznego uszkodzenia wątroby występuje najrzadziej. Rozwój tej postaci uszkodzenia wątroby u osób predysponowanych (otyli chorzy z cukrzyca oraz hipertriglicerydemia) powinny powodować takie leki, jak hormony steroidowe, tamoksyfen czy może estrogeny. Ostatecznością może być ostra niewydolność narządu albo jego marskość. Niektóre postaci polekowego uszkodzenia wątroby powinny prowadzić do konieczności jej przeszczepienia, by ratować nasze życie ludzkie. Podstawą leczenia właściwego może być odstawieniu leku hepatotoksycznego. Ponadto stosuje sie specjalistyczne leczenia właściwego niewydolności wątroby oraz jej powikłań. Na szczęście nieliczne środki leczenia powinny dawać zmiany jak: żółtaczka, encefalopatia (czyli zaburzenia neurologiczne zwiazane z nieprawidłową pracą wątroby) bądź odmienne objawy związane z upośledzoną funkcją tego organu (np. zaburzenia krzepnięcia). Leczenia właściwego często polega na odstawieniu leku, który może być odpowiedzialny za uszkodzenie wątroby; możliwa może być również zamiana leku na inny. W niektórych przypadkach, dość patowych niestety, nie można odstawić danego leku, ponieważ ryzyko z odstawienia leku może być nadto duże niż potencjalne uszkodzenie watroby. Jeżeli w czasie leczenia właściwego jakiejś dolegliwości wystąpią objawy albo dolegliwości związane z prawdopodobnym uszkodzeniem watroby, należy jak najszybciej zgłosić sie do lekarza. Podstawowym zadaniem wątroby może być oczyszczanie naszego organizmu, ale także tak sprawnie działający narzad może przestać funkcjonować, kiedy trafia do niego nadto dużo substancji toksycznych, szczególnie alkoholu oraz leków (np.psychotropowych, przeciwnowotworowych, niektorych antybiotykow). Istnieje pojęcie uszkodzenia wątroby poprzez paracetamol, który może być popularnym lekiem przeciwbólowym oraz przeciwgoraczkowym. Szkodliwe są dawki znacznie przewyższajace dawki rutynowo zalecane. Ze względu na duże rozpowszechnienie tej substancji – występowanie pod wieloma nazwami handlowymi i obecność w typowych preparatach „na przeziebienie”, należy przeczytać ulotke i unikać łączenia różnorodnych preparatow. W leczeniu stosuje sie rownież środki leczenia tak zwane hepatoprotekcyjne majace na celu poprawę dzialania wątroby. środki leczenia te powinny być też podawane doustnie albo dożylnie (w formie kroplówek). W wielu przypadkach stosuje sie leczenia właściwego objawowe w zależności od obrazu klinicznego (czyli dolegliwości czy może zmian w badaniach laboratoryjnych).

Przede wszystkim rozpoznanie toksycznego, polekowego uszkodzenia watroby może być czesto trudne. Podczas rozmowy z chorym lekarz stara się zebrać dokładne informacje dotyczące dotychczasowego leczenia właściwego albo ekspozycji na odmienne toksyny. Ważna może być również informacja o ewentualnych reakcjach alergicznych na znane preparaty farmakologiczne. Rozpoznanie stawiane może być w oparciu o wykluczenie zakażeń wirusowych, zwłaszcza wirusami zapalenia wątroby typu A, B oraz C, nadużywanie alkoholu, ewentualnie znana z przeszłości chorobę wątroby jak np. autoimmunologiczne zapalenie. Pomocne w ocenie stanu zdrowia chorego są badania biochemiczne oraz hematologiczne. Biopsja wątroby jako inwazyjna procedura diagnostyczna może być rozważana w każdym przypadku dłużej utrzymujacych się subiektywnych dolegliwości oraz nieprawidlowości biochemicznych wykladników uszkodzenia miaższu wątroby. Należy nie mniej jednak zaznaczyć, że obraz patomorfologiczny materiału z biopsji wątroby nie zawsze może być charakterystyczny dla toksycznego, polekowego uszkodzenia wątroby. Pod wplywem toksyn w komorkach miąższu wątroby dochodzi do zmian, które powinny także doprowadzić do stanów zapalnych, rozrostu tkanki łącznej, marskości watroby. W najgorszym wypadku dochodzi do niewydolności wątroby, osoczowej skazy krwotocznej, a również śpiaczki watrobowej. Toksyczna dolegliwość wątroby może mieć charakter ostry albo przewlekły. Innym problemem związanym z lekami „na przeziębienie” może być stosowanie kwasu acetylosalicylowego u dzieci: może być on przeciwwskazany pośród maluchów, ponieważ istnieje ryzyko zespolu Reye’a. Leczenie toksycznego, polekowego uszkodzenia wątroby zawsze rozpoczyna się od natychmiastowego zakończenia terapii lekami odpowiedzialnymi za wystąpienie objawów chorobowych. Na szczególną uwagę zasługuja polekowe uszkodzenia wątroby przebiegające pod kliniczną postacią ostrej niewydolności watroby – należy wówczas koniecznie rozważyć możliwość przeszczepienia wątroby. W pozostałych przypadkach oprócz odstawienia leków przyczynowych, stosuje się leczenia właściwego wspomagające z wykorzystaniem preparatów o działaniu ochronnym na wątrobę. Objawy toksycznej dolegliwości wątroby powinny być też różne oraz rozwijać się w różnym tempie, w zależności od działających czynnikow. Istotna może być intensywność wystawiania wątroby na działanie szkodliwych substancji, czas ich działania oraz ewentualne połaczenie oddziaływania kilku toksyn (co często się zdarza), np. gazow, leków, pestycydów, alkoholu. Niektóre środki leczenia (na szczeście może być to również wąska grupa) dość często powodują uszkodzenia tego narządu, ale są to również środki leczenia stosowane w wyjątkowych sytuacjach, gdy nie posiada na przykład innej możliwości leczenia, a ryzyko uszkodzenia wątroby może być znacznie mniejsze niż ryzyko związane z niepodjęciem leczenia właściwego (np.w przypadku leków stosowanych w leczeniu gruźlicy). Natomiast odmienne środki leczenia powinny powodować nieprawidłowe funkcjonowanie wątroby w zależności od dawki – im wyższa dawka zostanie spożyta, tym większe szanse na zaburzenia. W tym przypadku środki leczenia mają pewną maksymalną dozwoloną dawkę, ktorej przekroczenie może być niebezpieczne. Do uszkodzenia wątroby może dojść w różnorodnych mechanizmach: poza działaniem toksycznym np. zależnym od dawki, możliwe może być uczulenie na dany preparat leku (samą substancję leczniczą albo składniki pomocnicze). Wczesnym sygnałem ostrzegawczym może być też ból pod prawym łukiem żebrowym. Do innych, niecharakterystycznych objawów (nie zawsze występujacych) należy: osłabienie, ból głowy, bol stawów, nudności, lekka goraczka, dretwienie palców stóp oraz rąk, powiekszenie sutków (u mężczyzn), wypadanie wlosów pod pachami oraz na genitaliach. Osobnym zagadnieniem może być tak zwana idiosynkrazja, czyli stan gdy reakcja organizmu może być nieprzewidywalna oraz dotychczas bardzo dobrze tolerowany specyfik w pewnym momencie staje się szkodliwy.

Wątroba – jak o nią dbać?

Wątroba to przede wszystkim pracująca w naszym organizmie bez wytchnienia fabryka, w której odbywa się przemiana składników dostarczonych z pożywieniem. Uzyskuje się z nich niezbędne do życia związki. Np. białka rozkładane są na aminokwasy, które stanowią budulec dla wszystkich tkanek, a rownież zapewniają prawidlowe funkcjonowanie organizmu, np. właściwe krzepnięcie krwi. Do wątroby trafia również tłuszcz. Znaczna jego sekcja zostaje przetworzona na lipoproteiny oraz cholesterol, z którego produkowana może być żółć.

Bez niej – bez wątroby – nie byłoby możliwe trawienie tluszczów i wchłanianie poprzez organizm rozpuszczalnych w nim witamin. Ludzka watroba oczyszcza nasza krew z trucizn oraz leków, ale również wychwytuje szkodliwe produkty przemiany materii, w tym cholesterol i nadmiar hormonow. Do tego rozpuszcza zużyte oraz więc już niepotrzebne czerwone krwinki, a również ich barwnik hemoglobinę przekształca w barwniki żółciowe. Ludzka wątroba odpowiada za dużo procesow w organizmie. Pomiędzy innymi wytwarza żółć niezbędna do trawienia oraz oczyszczanie krwi z toksyn. Może być słabo unerwiona, zatem rzadko daje o sobie znać ostrym bólem, chociaż wystawiamy ją na ciężkie proby. Szczególnie w czasie świąt albo majowkowych grillów, kiedy przesadzamy z tłustymi potrawami oraz alkoholem. Wątroba zlokalizowana może być w obrębie jamy brzusznej, pod prawym łukiem żebrowym. W niezwykle rzadkich przypadkach przełożenia trzewi zlokalizowana może być pod lewym lukiem żebrowym. Waga tego narządu zależy od stanu, w ktorym się znajdujemy. Ludzka wątroba stanowi bufor dla przepływającej krwi, i dlatego dużo z jej wagi zależy od tego, ile krwi w niej sie znajduje.

Na powierzchni trzewnej na granicy obu płatów widoczna może być wneka stanowiąca wrota wątroby. Poprzez nie wchodza naczynia krwionośne – tętnica watrobowa zaopatrująca wątrobę w nasza krew odżywczą (utlenowaną) oraz żyła wrotna doprowadzającą nasza krew żylną z nieparzystych narządów jamy brzusznej, zawierającą produkty trawienia jelitowego: białka oraz weglowodany i produkty rozpadu krwinek czerwonych ze śledziony. Opuszczają natomiast wnękę przewody wątrobowe prawy oraz lewy, ktore wkrótce łączą się w przewód wątrobowy wspólny. Te trzy elementy tworza triadę wątrobową oraz występują w każdym najmniejszym elemencie wątroby czyli zraziku. Do watroby prowadzą dwa naczynia krwionośne: żyła wrotna oraz tetnica wątrobowa. Żyła wrotna pełni istotną rolę w organizmie. Doprowadza do wątroby nasza krew odżywczą zebraną z jelit, żołądka, śledziony, trzustki oraz pęcherzyka żółciowego. W odróżnieniu od krwi w innych naczyniach żylnych, nasza krew w żyle wrotnej może być jedynie nieco słabiej wysycona tlenem niż nasza krew tętnicza (85% – 95%), zatem pokrywa ponad połowę zapotrzebowania wątroby na tlen. Tą drogą trafiają również do wątroby wszystkie substancje wchłoniete w jelitach i substancje hormonalne oraz regulacyjne wydzielone poprzez błonę śluzowa jelit, żołądka oraz trzustki. Poprzez wątrobę średnio przepływa 1,5 l krwi na minute. Pomimo niskiego ciśnienia krwi w żyle wrotnej jej przeplyw poprzez watrobę odbywa się płynnie. Dopiero stany chorobowe prowadzace do włóknienia jej miąższu znacznie utrudniaja przepływ oraz są przyczyną wzrostu ciśnienia wrotnego. Wątroba posiada podwójne unaczynienie: 70—80% krwi otrzymuje z żyły wrotnej (jest to również tzw. ukrwienie czynnościowe), a 20—30% poprzez tętnicę wątrobową właściwa (ukrwienie odżywcze). Żyla wrotna zbiera ubogą w tlen a bogata w czynniki odżywcze oraz sole mineralne nasza krew z nieparzystych narządów jamy brzusznej (śledziony, żołądka, jelit). Tętnicą wątrobową płynie natomiast nasza krew bogata w tlen. Krwi wrotnej może być więcej aniżeli tej dostarczanej poprzez tętnicę wątrobową, a zatem w ogólnym bilansie ludzka watroba otrzymuje tlen przede wszystkim poprzez żyłę wrotną. Bo fragmenty tego narządu są zaopatrywane poprzez odrębne gałęzie żyły wrotnej oraz tetnicy wątrobowej, stało się to również podstawą jego podziału na osiem segmentów naczyniowych (I-VIII). Może być to również tzw. podział czynnościowy o dużym znaczeniu praktycznym, bo każdy z segmentów stanowi odrębna jednostkę anatomiczną oraz czynnościową, co posiada podstawowe znaczenie w zabiegach chirurgicznych polegajacych na częściowym wycięciu fragmentów tego narządu. Jedna z podstawowych substancji roślinnych stosowanych w schorzeniach wątroby może być ostropest plamisty (Silibum marianum). W lecznictwie stosuje się konkretnie owoce (zwane nasionami), a najważniejsze ich działanie związane może być z obecnością zwiazku o nazwie sylimaryna. Uważa się, że sylimaryna wykazuje działanie ochronne na komórki wątroby poprzez stabilizację oraz uszczelnienie błon komórkowych, co utrudnia przenikanie substancji toksycznych do wnętrza hepatocytów. Ostropest stosowany może być zatem wspomagająco w stanach rekonwalescencji po toksyczno-metabolicznych uszkodzeniach wątroby (spowodowanych czynnikami takimi jak np. alkohol) i w niestrawności (uczucie wzdęcia, odbijania). Przy stosowaniu należy nie mniej jednak zachować ostrożność, ponieważ ostropest może mieć wpływ na aktywność wątrobowych enzymów mikrosomalnych, co prowadzi do zmiany metabolizmu niektórych lekow. Jak do tej pory potwierdzono, że znaczaco obniża on skuteczność podawanego równocześnie metronidazolu. Sa rownież badania wskazujace na nieznaczne osłabienie dzialania indynawiru (lek hamujący dzialanie proteaz HIV). Nie zaleca sie również stosowania preparatow zawierajacych ekstrakt z ostropestu u kobiet w ciąży, karmiących piersią i u dzieci poniżej 12 roku życia. Ludzka wątroba posiada pewna wyraźną wadę: może być dość krucha oraz może pęknąć także przy pozornie niegroźnym urazie.

Każde poważniejsze uderzenie w brzuch, nawet, kiedy mamy wrażenie, że nic sie nie stało (np. po stłuczce samochodowej), wymaga pilnego kontaktu z lekarzem oraz szczególowej diagnostyki. Chociaż to również nieprawda, że pęknięta ludzka wątroba dosłownie się rozpada (pęknięcie obejmuje miąższ, a nie zewnętrzną powłokę utworzoną z tkanki łącznej), a pacjent wkrótce umiera, nie zwlekaj z konsultacja. W dużym stopniu narząd może sam jeden sie zregenerować. Pekniecie to rownież nie mniej jednak bezpośrednie zagrożenie życia, ponieważ istnieje spore ryzyko wykrwawienia (krew dostaje się do jamy brzusznej), i dlatego konieczna bywa pilna interwencja chirurgiczna oraz zahamowanie krwawienia. Objawy dolegliwości wątroby często nie są oczywiste. Powinny być też nieswoiste – zmęczenie, uczucie ogolnie złego samopoczucia oraz niewielka redukcja masy ciała. Tego typu objawy powinny mieć dużo różnorodnych przyczyn. Z tego względu można przeoczyć chorobe wątroby, szczególnie we wczesnych stadiach. Glukoza – podstawowe paliwo dla komórek naszego ciała – zostaje w wątrobie zagęszczona oraz przetworzona na glikogen. Kiedy organizm odczuwa braki energetyczne, zmagazynowany w wątrobie glikogen może być rozkładany, powstaje z niego glukoza, która trafia do krwi oraz staje się źródłem energii. Obok glikogenu w wątrobie przechowywane może być odmienne zapasowe paliwo: tłuszcz. W tym miejscu również gromadzone są witaminy A, D, B12 oraz żelazo. Wszystkie te substancje w odpowiednim czasie są uwalniane do krwi, tak by dotarły do komórek. Poprzez watrobę przechodzą również wszystkie toksyny, zarówno te dostarczane z zewnątrz, jak oraz produkowane poprzez organizm. Może być ona zanieczyszczana „odpadami” pochodzącymi z żywności, leków oraz bakterii i tymi hormonami, ktore są wydzielane w nadmiarze poprzez organizm. Co pewien czas trzeba zatem zrobić generalne porządki, aby wątrobę oczyścić oraz odciażyć. Warto wracać do nich przynajmniej raz w roku. Duże znaczenie w procesie regeneracji wątroby posiada zmiana sposobu odżywiania, warto przejść na dietę wątrobową, odstawić napoje alkoholowe. Badania pokazały, że także kilkudniowa abstynencja może korzystnie wpłynąć na stan narządu oraz pomóc w jego odbudowaniu. Dużo badań poświęcono również związkom fosfolipidowym, pozyskanym z nasion soi. Po dostaniu sie do wątroby są one wbudowywane w błony komórek wątrobowych. Powoduje to również uzupełnienie ubytkow powstałych wskutek procesu chorobowego oraz obniżenie wrażliwości hepatocytów na mogące uszkadzać je czynniki. Nie oni wszyscy powinny je nie mniej jednak stosować. Ze względu na zawartość oleju sojowego powinny je omijać osoby ze stwierdzoną nadwrażliwością na soję (ryzyko reakcji alergicznej). Jednym z dodatkowych oraz skutecznych metod na wsparcie dla watroby może być stosowanie preparatów farmaceutycznych oraz ziół. Leków na wątrobę może być na rynku dużo, są one skuteczne, nie mniej jednak w długim okresie nie można ich stosować, bo powinny także zaszkodzić watrobie, a rownież wywołać odmienne skutki uboczne.

Nie mówi sie o tym, ale często środki leczenia na wątrobę pomagają wątrobie, ale przy tym maja działanie nefrotoksyczne – może być to również działanie mocno toksyczne na nerki. W związku z czym w jednej sferze pomagają , a w innej szkodzą. Ostropest plamisty wzmacnia wątrobę poprzez zapobieganie nadmiernej utracie poprzez organizm glutationu, który może być związkiem podobnym do aminokwasu ogrywajacego ważną role w odtruwaniu organizmu. Wedlug przeprowadzonych badań może on zwiększać stężenie glutationu także o 35%. W kuchni śródziemnomorskiej karczoch zwyczajny (Cynara Scolymus) to również cenione warzywo. Jego kwiatostany (gotowane albo marynowane e) zawierają przeciwutleniacze oraz cenny prebiotyk – inuline. Nie mniej jednak dla watroby lepsze są wyciągi z liści oraz korzeni karczocha, w których znajduje się cynaryna. Pobudza ona wydzielanie żółci oraz przyspiesza opróżnianie pęcherzyka żółciowego. Obniża rownież poziom cholesterolu. W terapii stosuje się ekstrakty z karczocha w postaci płynu albo tabletek (do kupienia w aptekach albo sklepach ze zdrową żywnością). Naczynia najważniejsze i przewod żółciowy wnikają do wątroby poprzez jej wneke. Wewnątrz dzielą sie z kolei na naczynia międzypłacikowe, odpowiednio: tętnicę, żyłę oraz przewód żółciowy (tzw. triada wątrobowa), a następnie, analogicznie, na naczynia śródpłacikowe. Komorki wątrobowe – hepatocyty – stanowią 60—70% wszystkich komórek znajdujących się w wątrobie. Maja dwa bieguny: naczyniowy oraz żółciowy. Biegun naczyniowy może być oddzielony wąską przestrzenia okołozatokową (zwaną przestrzenia Dissego) od naczynia zatokowego. Sasiadujace ze sobą hepatocyty od strony biegunow naczyniowych mają wgłębienia, które na wzajemnym styku tworzą kanaliki żólciowe. Przechodzą one w początkowe przewodziki żółciowe (kanały Heringa), a nastepnie łączą się w naczynia większego kalibru znajdujące się w przestrzeniach wrotnych oraz dalej – w przewody żólciowe. Hepatocyt może być komórką żyjącą około 1 roku. Poza hepatocytami w wątrobie występują również – wchodzace w skład naczyń zatokowych – luźno ułożone komórki wrzecionowate oraz gwiazdkowate (mają one wlasności żerne oraz nazywają się komorkami Browicza-Kupffera) i lipocyty albo komórki Ito (gromadzące tłuszcz). Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) może być rośliną, która poza wykorzystaniem w sztuce kulinarnej, też znajduje się w gronie dobroczyńców dla naszej wątroby. Najbardziej cenionym składnikiem może być w tym przypadku cynaryna. Ciekawą właściwością karczocha może być zdolność pobudzania wydzielania żółci poprzez wątrobę. Zwiększona ilość żólci, jak też jej ułatwiony przepływ poprzez drogi żółciowe, skutkuje usprawnieniem trawienia. Z tej przyczyny karczoch często łączy się z ostropestem (wzajemne uzupełnianie właściwości). W przypadku stwierdzonej kamicy żółciowej o zastosowaniu preparatu o takim skladzie powinien nie mniej jednak zadecydować lekarz.

Stłuszczenie wątroby – czy to groźne?

Stłuszczenie wątroby – tak jest to groźne. Stłuszczenie watroby często wiazane może być z nadużywaniem alkoholu, jednakże wiadomo już, że przyczyn stłuszczenia watroby może być też wiecej. Stłuszczenie wątroby charakteryzuje się odkładaniem tłuszczu w watrobie. Ludzka wątroba wówczas powiększa się, w przypadku zaniedbania może dojść do poważniejszych powiklań jak zapalenie wątroby czy może także marskość. Stłuszczenie siega zwykle osoby nadużywające alkoholu, otyłe, badź z cukrzycą II stopnia. Wyodrębniono wręcz osobną grupę dolegliwości wątroby wywołana poprzez alkohol – wiecej o owych chorobach w artykule Alkoholowe uszkodzenie wątroby. Stłuszczenie wątroby wywołane poprzez odmienne czynniki, to również inaczej : niealkoholowe stluszczenie wątroby (NALFD), a powikłaniem tej dolegliwości może być niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH). Ludzka wątroba to również bez watpienia jeden z najważniejszych narządów w organiźmie człowieka. Wpływa na metabolizm, magazynuje witaminy (A, D, K oraz w niewielkiej ilości B12) i oczyszcza z toksyn. Niestety tłuste jedzenie, alkohol powinny być też dla niej niebezpieczne oraz prowadzić do jej stluszczenia, czyli do odkladania w jej komorkach (hepatocyty) drobin tłuszczu. Leczenie stłuszczenia polega przede wszystkich na stosowaniu właściwej diety. Wlaściwa dieta wątrobowa idealnie nadaje się do zastosowania. Trzeba również zwyczajnie schudnąć, skoro mamy nadmiar kilogramow. Stłuszczenie wątroby to również dolegliwość polegajaca na gromadzeniu sie kropel tłuszczu wewnątrz komórek wątrobowych (tzw. hepatocytów). To również dolegliwość cywilizacyjna, a sprzyja jej nadwaga, nadciśnienie, zaburzenie gospodarki lipidowej, otyłość brzuszna, a również cukrzyca typu 2. Jeśli stłuszczenie może być też spowodowane chorobami, które sprzyjają jego rozwojowi (np. cukrzyca) to rownież należy stosować odpowiednie leczenia wlaściwego dla owych chorób. Wśród naturalnych oraz jednocześnie skutecznych metod leczenia właściwego można wymienić leczenia właściwego ostropestem plamistym, który pomaga w regeneracji oraz odtruwaniu wątroby. Ostatnim zaleceniem przy leczeniu stłuszczenia może być całkowite odstawienie alkoholu – może być to również szczególnie ważne przy alkoholowym stluszczeniu wątroby. Do niedawna stłuszczenie wątroby było kojarzone – zarówno poprzez laików, jak oraz poprzez lekarzy – z nadużywaniem alkoholu. Jeśli u kogoś stwierdzono taką nieprawidłowość, lekarz zwykle delikatnie pytał pacjenta o to, czy może nie nadużywa on alkoholu. Odkąd pojawiła się możliwość badania wątroby za pomocą ultrasonografii, a biopsja wątroby może być badaniem wykonywanym powszechnie, przekonaliśmy się, że stłuszczenie stanowi zjawisko występujące często też u osób, które nie piją w ogóle lub sporadycznie.

Ostatnio w słowniku medycznym pojawiło sie także określenie: niealkoholowe stłuszczenie wątroby oraz niealkoholowe zapalenie wątroby ze stłuszczeniem. Stłuszczenie wątroby najczęściej rozpoznaje się u osób z nadwagą, otyłościa, u chorych na cukrzycę, zwłaszcza typu 2, oraz osob z zaburzeniami gospodarki lipidowej (dyslipidemie). Stwierdzamy je również w niektórych zapaleniach watroby, szczegolnie wirusowym zapaleniu watroby typu C i w polekowych uszkodzeniach tego narządu. Od lat oni wszyscy przyjmujemy nadto dużo leków, zwłaszcza uspokajających, przeciwbólowych oraz hormonalnych. Powinny one prowadzić do stłuszczenia wątroby. U osob z nadwagą oraz otyłością prawdopodobieństwo stwierdzenia stłuszczenia wynosi aż 60 proc. Stłuszczenie watroby nie może być specjalnie groźną dolegliwością, ale może sie w taka zamienić. Na szczęście stluszczenie może być całkowicie odwracalne oraz zastosowanie właściwej diety może w pełni zregenerować wątrobę. Stłuszczenie wątroby pomimo że najczęściej występuje u osob nadużywających alkoholu , jej wystąpienie nie zawsze wiąże się z zamiłowaniem do wysokoprocentowych trunkow. Schorzenie bywa konsekwencją stosowania diety bogatej w tłuszcze zwierzęce, często występuje u osób otyłych oraz chorych na cukrzycę typu II. W grupie ryzyka są też osoby starsze, z nadciśnieniem tetniczym i po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby. I dlatego stłuszczenie wątroby dzieli się na niealkoholowe oraz alkoholowe. Dietę wysokobiałkową stosuje się w okresie rekonwalescencji po przebytym wirusowym zapaleniu watroby, w przewlekłym aktywnym zapaleniu wątroby, w marskości wątroby i stanach polegających na stłuszczeniu watroby. We wszystkich schorzeniach wątroby dietę wysokobiałkową stosuje sie jedynie w okresie wydolności. Z chwilą pojawienia się pierwszych objawow niewydolności obowiązuje znaczne obniżenie poziomu bialka podawanego w pożywieniu, a zatem typowa właściwa dieta niskobiałkowa. Stłuszczenie wątroby to również dolegliwość polegająca na zwiększeniu w wątrobie zawartości tłuszczu powyżej 50%. Niekiedy towarzyszą temu stanowi nacieki zapalne oraz pojedyncze ogniska martwicy. Klinicznie stwierdza się wówczas powiększenie wątroby. Do przyczyn powodujacych stłuszczenie watroby należa: nadmierne spożywanie energii, różne czynniki toksyczne (zakażenie, zatrucie grzybami, alkoholizm), zaburzenia wewnątrzwydzielnicze albo zaburzenia metaboliczne. Leczenia właściwego polega na stosowaniu właściwej wysokobiałkowej, niskoenergetycznej oraz niskotłuszczowej (do 40 g tłuszczu/dobe) diety. Przede wszystkim, przy schorzeniach wątroby powinno sie spożywać odrobine więcej pełnowartościowego białka. Wątroba, jako budulca do swej regeneracji potrzebuje białka, nie powinno się jego jeść w nadmiarze, jednakże nie powinno sie również zmniejszać ilości spożywanych substancji bogatych w białka. Ogólnie zaleca się średnio spożywać na dobę około 1-2 g białka / kg masy ciała, czyli osoba ważąca 80 kg, powinna zjadać dziennie produkty zawierajace średnio od 60 do 160 g białka pełnowartościowego, czyli zwierzecego (białko jaja kurzego, bialko mleka, mięs, drobiu, ryb). Stłuszczenie wątroby w pierwszym etapie dolegliwości nie daje żadnych objawów. Wraz z jej rozwojem pojawia się zmęczenie, ogólne osłabienie, kłopoty ze snem . Stłuszczenie wątroby często prowadzi do problemów z trawieniem, nudności, wymiotów. Może wywołać ból w prawym podżebrzu i śpiączkę. Kto choruje na stłuszczenie wątroby? Są to rownież głównie kobiety, które ukończyly 50 rok życia oraz wchodzą w okres menopauzy. W tym okresie wygasa bowiem hormonalna aktywność jajników i spowalnia się metabolizm. Mamy do czynienia z nowym problemem medycznym, którego skala przybiera wymiar dotad niespotykany. Jakie są przyczyny tego zjawiska? Ludzie otyli byli zawsze. Zaburzenia w gospodarce weglowodanowej oraz tłuszczowej w kolejnych pokoleniach sprzyjały odkładaniu się tłuszczu w wątrobie. Nasz kod genetyczny przewidywał inny sposob życia oraz odżywiania. Człek miewal być też aktywny, dużo biegać, polować, poszukiwać pożywienia – początkowo w znacznej mierze pochodzenia roślinnego. Od wielu lat program ów musi sobie „radzić” z całkowicie innymi warunkami życia czlowieka. Ludzie przestali się ruszać, żyją w stresie, pod stałą presją psychiczną, źle oraz nieregularnie się odżywiaja, objadają się, piją alkohol, zażywają leki. Niektóre artykuły spożywcze, np. podawane w fast foodach, zawierają składniki niekorzystne dla naszego organizmu. Leki, w tym hormony oraz środki uspokajające, w dużym stopniu zmieniają metabolizm zwykłego czlowieka oraz powodują tycie. Może być ono też związane z zaburzeniami hormonalnymi. Wiekszość kobiet w wieku 45-50 lat przybiera na wadze. Dotyczy to rownież również meżczyzn (otyłość brzuszna). Wszystkie te czynniki wywołują powstanie zespołu metabolicznego, ktoremu często towarzyszy stłuszczenie wątroby. Opisany kłopot narasta na całym świecie. Coraz dużo częściej dotyczy on też dzieci.

Można powiedzieć, że w Polsce co czwarta osoba posiada nadwagę albo otyłość, w USA co trzecia, w Niemczech co druga. Jeśli podczas USG lekarz wykrywa stłuszczenie wątroby, a pacjent nie nadużywa alkoholu, należy zalecić dalsze testy: oznaczyć poziom cukru na czczo oraz 2 godz. po posiłku, wykonać badania gospodarki tluszczowej. Pomiar samego poziomu cholesterolu może być niewystarczający. Wskazane może być wielokrotne sprawdzanie ciśnienia tętniczego. Stłuszczenie wątroby może być bowiem sygnałem, że w organizmie powinny się rozwijać niekorzystne procesy, nierzadko prowadzace w konsekwencji do zmian miażdżycowych. Pacjent taki może być zwykle malo aktywny, skarży się na uczucie przewlekłego zmęczenia, gorzej sypia, może być słabszy psychicznie oraz intelektualnie. Poleca się głównie tłuszcze roślinne, wysokiej klasy (np. olej słonecznikowy, sojowy, arachidowy, oliwa z oliwek), najlepiej nie utwardzane, bo niektore technologie utwardzania powodują, że oleje roślinne traca swoje zalety, a często również margaryny są produkowane na bazie oleju rzepakowego, ktore może być nie wskazany przy chorobach wątroby. Innym tłuszczem zalecanym, przy schorzeniach wątroby może być masło. Tłuszcze pomimo wysokiej wartości kalorycznej, sa czesto bogatym źródłem witamin rozpuszczalnych w olejach (A, D, E, K). Zemulgowane z wodą masło może być łatwo przyswajalnym tłuszczem zwierzęcym. Jeśli więc już decydujemy się na potrawy smażone, smażmy je na olejach roślinnych, wykorzystywanie do tego celu masła może być niewskazane, margaryn – wykluczone. Dziennie powinno się spożywać średnio 1 – 1,5 g tłuszczy / kg masy ciała, czyli kiedy ważymy np. 75 kg powinniśmy zjadać 80 – 120 g tłuszczy dziennie. Powinno się połowę tego zapotrzebowania organizmu zaspakajać tłuszczami roślinnymi, a druga połowe świeżym, surowym maslem ekologicznym W sytuacjach, kiedy posiada miejsce mocne zażólcenie (żółtaczka) tluszcze, działające mocno żółciopędnie powinny nasilać objawy żółtaczki, zatem wskazane może być wtenczas ograniczenie spożycia, także do 20g masła dziennie. Kobiety w tym okresie stają się również mniej aktywne zawodowo. U chorego z podejrzeniem stłuszczenia wątroby w pierwszej kolejności wykonuje się USG jamy brzusznej . Badanie zazwyczaj potwierdza powiekszenie narządu i wzmożoną echogeniczność (jasność tkanki w obrazie). Realizowane w następnej kolejności badanie krwi wykazuje podwyższony poziom czynników gamma – glutamylotransferazy, zwiększenie parametrów wątrobowych i hipoglikemię, czyli podwyższony poziom cukru we krwi. Przy podejrzeniu wystąpienia marskości, włóknienia albo nowotworu wątroby konieczna może być biopsja. Stłuszczenie wątroby początkowo przebiega bezobjawowo. Nie leczone może wywołać zapalenie, marskość wątroby, a w najgorszym przypadku chorobę nowotworową.Objawy stłuszczenia wątroby: W pierwszym etapie dolegliwości nie daje żadnych objawów. Wraz z jej rozwojem pojawia się zmęczenie, ogólne osłabienie, kłopoty ze snem . Stłuszczenie watroby często prowadzi do problemów z trawieniem, nudności, wymiotów. Może wywolać bol w prawym podżebrzu i śpiączkę.Grupy ryzyka: Najczęściej występuje u osób nadużywających alkohol. Schorzenie bywa konsekwencją stosowania diety bogatej w tluszcze zwierzęce, czesto występuje u osob otyłych oraz chorych na cukrzycę typu II. W grupie ryzyka są też osoby starsze, z nadciśnieniem tętniczym i po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby.Leczenie stluszczenia watroby: Podstawą leczenia wlaściwego stłuszczenia wątroby może być rezygnacja z alkoholu i odpowiednia dieta. Węglowodany, ktore można upraszczając podzielić na proste oraz złożone, sa ważnym skladnikiem każdej diety oraz glównym materiałem energetycznym niezbędnym do normalnego funkcjonowania organizmu.

Ale to nie koniec. Jak wiadomo weglowodany proste, to rownież cukry, a złożone to również skrobia, która występuje w ziemniakach, kaszach, ziarnach zbóż, mąkach oraz przetworach mącznych. Skrobia wchłania się powoli, nie powodując gwałtownego wzrostu poziomu cukru we krwi, a jej zapas może być przetwarzany w postać innego węglowodanu, glikogenu. Glikogen może być niezbedny wątrobie do utrzymywania stałego poziomu cukru we krwi, pomiędzy posiłkami oraz w czasie snu. Cukry sa bystro wchlaniane z układu pokarmowego, poziom cukru rośnie po ich spożyciu gwałtownie, jednakże ich nadmiar może powodować odkładanie się tłuszczy w organizmie, również w watrobie. Nie posiada większej różnicy pomiedzy przyjmowanymi rodzajami cukrow, glukoza nie posiada żadnej przewagi w tym przedziale nad sacharozą (cukier trzcinowy). Spożywanie węglowodanów złożonych (skrobi), powinna zależeć od wagi czlowieka. Osoby z niedowaga nie powinny ograniczać ich spożycia, osoby z nadwagą czy może otyłością jak twój tata muszą je ograniczać. Stłuszczenie wątroby to również rownież kłopot panów po trzydziestym roku życia, a szczególnie dotyka owych prowadzących siedzących sposób życia, a również unikajacych uprawiania sportów. Niealkoholowe stłuszczenie wątroby – dość powszechna oraz dająca niewiele objawów dolegliwość, łączy się z trzykrotnie zwiększonym ryzykiem udaru mozgu – odkryli naukowcy St. Michael’s Hospital. To rownież pierwsze badanie wykazujące taki związek. Powiązania stłuszczenia wątroby – dolegliwości charakteryzującej sie odkładaniem komórek tłuszczowych w wątrobie – z ryzykiem udaru mózgu chyba nikt się nie spodziewal. I dlatego wynik studium, jakie przeprowadzili Joel Ray oraz Ivan Ying byl całkowitym zaskoczeniem, a zwłaszcza wysoki wzrost ryzyka. W latach 2005-2009 przeanalizowali oni przypadki ponad setki osób dorosłych z przebytym oraz potwierdzonym przy pomocy rezonansu magnetycznego udarem mozgu oraz porównali je z dwustoma przypadkami podejrzewanego, ale wykluczonego udaru. Badania wykazały, że osoby z przebytym udarem posiadały wysoki poziom enzymow wiążących sie ze stłuszczeniem wątroby. Odkrycie stwarza szanse calkowicie nowe, proste oraz skuteczne metody przewidywania ryzyka udaru jedynie poprzez pomiar poziomu enzymow. Zanim jednakże metoda bedzie mogła zostać wykorzystana, konieczne są badania potwierdzające oraz weryfikujące to również zaskakujące odkrycie. Chory na stłuszczenie watroby powinien przede wszystkim zrzucić zbędne kilogramy. Podstawą leczenia właściwego stłuszczenia wątroby może być rezygnacja z alkoholu i odpowiednia dieta. Menu chorego powinno zawierać produkty odtluszczone, pieczywo pszenne (lub razowe), chude mięso (drób, cielęcina) warzywa oraz owoce (jabłka, szpinak, buraki, ziemniaki, gruszki, śliwki, pomarańcze, morele , brzoskwinie, kalafior, brokuly). W jadłospisie nie powinno zabraknąć ryb i owoców morza. Najlepiej w tego typu diecie sprawdzają sie dorsz , sandacz, okoń, sola, pstrąg, szczupak, karaś, lin, flądra, mintaj, kraby, raki. Dieta wymusza na pacjencie rezygnację ze smażonych potraw oraz zastąpienia, ich tymi przygotowanymi na parze. Posiłki powinny być też nieduże, ale częste, bogate w witamine C , E i blonnik . Stosowane do tej pory tłuszcze (smalec) powinny ustąpić miejsca olejom roślinnym (słonecznikowy, sojowy, kukurydziany), dopuszczalne może być smażenie na maśle. Przy dużym stłuszczeniu ludzka wątroba powieksza się, powodując dyskomfort w prawym podżebrzu. Zwykle nie występują dolegliwości, które powszechnie kojarzymy z chorobą tego narządu. Związki tłuszczowe gromadza sie m.in. w komórkach wątroby oraz powinny upośledzać jej czynność. Do stłuszczenia po pewnym czasie może dołączyć się stan zapalny, który prowadzi do włóknienia wątroby oraz po wielu latach dochodzi do jej marskości. Lekarz wykonujący USG brzucha, np. w celu kontroli gruczołu krokowego u mężczyzny czy może przydatkow u kobiety, powinien się też wypowiedzieć, czy może stwierdza stluszczenie wątroby. Zwłaszcza jeśli badanie wykonuje u osoby z nadwagą, otyłością, „dużym brzuchem” czy może powiększoną wątrobą. Odmienne wyniki, np. prób wątrobowych (transaminazy), przy stłuszczeniu powinny być też prawidłowe. Najdokładniejszym badaniem może być biopsja, ale nie zawsze są wskazania do jej wykonania. Tak zatem najczęściej o stłuszczeniu watroby dowiadujemy się w czasie USG jamy brzusznej. Wątroba posiada zdolności regeneracyjne.

Należy pamiętać, że już samo schudnięcie o pare kilogramów, większa aktywność fizyczna oraz zmiana sposobu odżywiania sprzyjają cofaniu się stłuszczenia. Pacjent z cukrzycą typu 2 powinien być też pod opieka diabetologa. Zaburzenia w przemianie materii prowadzą do powstawania tzw. wolnych rodnikow, warto zatem podawać antyoksydanty – witaminy C oraz E. Do leków wspomagających należa podstawowe fosfolipidy (uzyskane z nasion soi), które odgrywają istotną rolę we właściwym funkcjonowaniu blony komórkowej – w tym przypadku komorek watrobowych. Wskazane sa też preparaty ziolowe działające na nie ochronnie. środki leczenia te nie powinny jednakże zastepować wlaściwego trybu życia oraz diety. Leczenie stluszczenia watroby nie przyniesie efektu skoro chory nadal będzie sięgał po alkohol, i dlatego konieczne może być jego natychmiastowe oraz całkowite odstawienie. Miejsce napojów procentowych powinny zająć m.in. woda niegazowana, soki owocowe, słaba herbata. Należy ograniczyć stosowanie ostrych przypraw; pieprz, chili, curry, czosnek . Zupy to również ważny skladnik diety, przy schorzeniach wątroby, jednakże ich przyrządzanie może być ważne. Powinno się gotować zupy mleczne, owocowe, warzywne, jakiekolwiek, jednakże ważne może być raczej unikanie zup przyrządzanych na wywarach mięsnych oraz kościach, dodawanie kwaśnej śmietany oraz zasmażek, czasem rownież grzybów. Dopuszczalne są za to również wywary z mięsa chudego, dodanie do zup slodkiej śmietanki, albo zaprawianie maka, a tłuszcz uzupełniamy olejem roślinnym, albo ewentualnie łyżką masla. Odchudzanie tata powinien prowadzić pod kontrola lekarza hepatologa. Jeżeli układa się swoją diete, to również dobrym rozwiazaniem będzie zrobienie tego według indeksu glikemicznego. Określany on może być dla produktów, powodujących wysoki wzrost glukozy we krwi, czyli weglowodanów. Indeks glikemiczny klasyfikuje produkty żywieniowe według ich wpływu na poziom glukozy we krwi 2-3 godziny po ich spożyciu. Im wyższa będzie wartość IG danego produktu, tym wyższy będzie poziom glukozy we krwi po spożyciu tego produktu, a co za tym idzie bardziej bedzie on sprzyjal tyciu. Może być to również jeden z czynnikow, który podnosi ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. Bardziej korzystny wplyw na nas posiada stopniowy wzrost glukozy. Następuje wtenczas mniejsze wydzielanie insuliny (hormon produkowany poprzez trzustkę).

Trzy organy układu pokarmowego: żołądek, wątroba, trzustka

Kontynuujemy dzisiaj omówienie problemów gastrycznych. Omówimy trzy organy wewnętrzne – żołądek, wątrobę i trzustkę, elementy układu pokarmowego, które są ze sobą ściśle powiązane.

Pomówmy na początek o trzustce. To niewielki narząd, położony po lewej stronie w górnej części brzucha, jest odpowiedzialny za wiele procesów zachodzących w organizmie. Trzustka jest bowiem gruczołem mieszanym: zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczym. Jej większa anatomicznie część (o tej pierwszej funkcji) uwalnia do dwunastnicy szereg enzymów trawiennych, które w jej obrębie znajdują się w postaci nieczynnej, jako proenzymy. Ich aktywacja zachodzi dopiero pod wpływem kontaktu z treścią dwunastniczą. Należą do nich:
– enzymy proteolityczne, odpowiedzialne po przemianach za rozpoczęte w żołądku trawienie białek: trypsynogen, chymotrypsynogen A i B, proelastaza, prokarboksypeptydaza A i B – w dwunastnicy przechodzące odpowiednio w trypsynę, chymotrypsynę, elastazę i karboksypeptydazę,
– enzymy lipolityczne: prolipaza, profosfolipaza, proesterazy – aktywowane odpowiednio w lipazę (rozkładającą lipidy do kwasów tłuszczowych i glicerolu), fofolipazę, esterazę,
– enzymy glikolityczne: alfa-amylaza, która jako jedyna jest produkowana w postaci biologicznie czynnej i odpowiada za rozkład węglowodanów złożonych, cukrów.
Mniejsza, wewnątrzwydzielnicza część trzustki zbudowana jest z rozproszonych wysp trzustkowych, tzw. Langerhansa. Około 80% wysp stanowią komórki B (beta) wydzielające insulinę, niecałe 20% to komórki A (alfa) wytwarzające glukagon, pozostałe zaś to komórki wydzielające gastrynę, somatostatynę i polipeptyd trzustkowy (PP). Trzustka to narząd gruczołowy położony w nadbrzuszu, poprzecznie, za żołądkiem. Składa się z głowy, trzonu i ogona, ma strukturę płatowo-zrazikową. Waży od 60 do 125 gramów, jednak przeważająca część jej masy nie jest gruczołem dokrewnym; nie produkuje hormonów, lecz soki trawienne, które są odprowadzane do przewodu pokarmowego, ściślej mówiąc – do dwunastnicy. Dziennie narząd ten wytwarza 1200-1500 ml soku trzustkowego, zawierającego enzymy trawiące cukry, białka i tłuszcz. Ta czynność trzustki to jej funkcja egzokrynna, czyli wydzielanie zewnętrzne. W miąższu trzustki biegną dwa większe przewody wyprowadzające sok trzustkowy. Jest to przewód trzustkowy i przewód trzustkowy dodatkowy utworzone z połączenia mniejszych przewodzików. Większy przewód trzustkowy (przewód Wirsunga) biegnie przez cały miąższ rozpoczynając się w ogonie trzustki. Docierając do głowy przebija jej miąższ i ulega połączeniu z przewodem żółciowym wspólnym uchodzącym na brodawce większej dwunastnicy. Mniejszy i krótszy przewód trzustkowy dodatkowy odchodzi w głowie trzustki od głównego przewodu trzustkowego, który po opuszczeniu głowy trzustki uchodzi na brodawce mniejszej dwunastnicy. Jednak jego przebieg bywa zmienny. Nadużywanie alkoholu, zbyt tłuste i nadmiernie obfite posiłki, kamienie żółciowe, niedrożność przewodu żółciowego, zakażenia wirusowe oraz duże uszkodzenia jamy brzusznej. Mogą być też przyczyny metaboliczne, związane ze stosowaniem niektórych leków, z bulimią i jadłowstrętem psychicznym. Czasami schorzeniem jest ostre zapalenie trzustki Charakterystycznymi objawami ostrego zapalenia trzustki są bardzo silne, często promieniujące bóle brzucha i wysoka temperatura. Może również pojawiać się wzdęcie, któremu towarzyszy zatrzymanie stolca. Dalsza część objawów może przypominać np. grypę, z charakterystycznymi dla niej bólami mięśni i dreszczami. Leczenie ostrego zapalenia trzustki. Nadużycie alkoholu i kamica żółciowa. Przewód trzustkowy uchodzi do dwunastnicy wspólnie z przewodem żółciowym. Zatkanie ujścia przez kamień powoduje zarzucanie żółci do trzustki, która zaczyna sama trawić się od środka. Rzadziej przyczyną OZT mogą być: nowotwory trzustki i dróg żółciowych, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zabiegi chirurgiczne oraz endoskopie. OZT sprzyjają: cukrzyca, zaburzenia stężenia tłuszczów we krwi oraz zakażenia wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze. Musi być wielokierunkowe, obejmować monitorowanie czynności serca oraz nerek, poza tym ważne jest kontrolowanie prawidłowych parametrów biochemicznych krwi, np. wzrost poziomu cukru, spadek p. wapnia, w skrajnych przypadkach (anemia) krew się przetacza. Należy pamiętać, iż choroba ta wiąże się z bardzo silnie odczuwanym bólem, więc niezbędnym jest podanie środków przeciwbólowych (z wykluczeniem morfiny). Następnym krokiem w opiece nad chorym w szpitalu jest wdrażanie antybiotykoterapii, która ma na celu uniknięcie zakażenia. Niesamowicie ważne jest również odżywianie podczas choroby, która powoduje szybkie zużywanie zapasów tzw. stan hiperkatabolizmu, który prowadzi do gwałtownego ubytku masy ciała, zużycia zapasów tłuszczu i białka. U chorych na ciężkie OZT stosuje się całkowite żywienie pozajelitowe lub całkowite żywienie dojelitowe. Wśród możliwych przyczyn zapalenia trzustki najczęściej, bo aż w 80 proc. przypadków, wymienia się kamicę żółciową oraz długotrwałe spożywanie alkoholu. Ale chorobę mogą też wywołać niektóre leki. Zdarza się, że występuje również przy nowotworach trzustki i dróg żółciowych, a także z niektórymi chorobami metabolicznymi, zakażeniami wirusowymi i bakteryjnymi. W większości przypadków, podobnie jak na ostre – alkoholizm. Inne to kamica i stan zapalny dróg żółciowych, nadczynność przytarczyc, zaburzenia gospodarki tłuszczowej przebiegające z wysokim poziomem cholesterolu i triglicerydów, dziedziczna choroba, zwana mukowiscydozą, niedobór białka w pożywieniu oraz zwężenie przewodu trzustkowego. Przewlekły proces zapalny może być następstwem wcześniej przebytego ostrego zapalenia trzustki. Leczenie prowadzone jest w warunkach szpitalnych: pacjenta pozostającego na ścisłej diecie chroni się przed bólem, hamuje wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego, zapobiegawczo podaje antybiotyki. W ciężkich przypadkach stosuje się leczenie operacyjne polegające głównie na usunięciu martwej części trzustki. Zapobieganie chorobie to przede wszystkim wczesne leczenie kamicy żółciowej i nienadużywanie alkoholu. Trzustka (łac. pancreas) jest gruczołem zarówno wewnątrz- jak i zewnątrzwydzielniczym położonym w przestrzeni zaotrzewnowej jamy brzusznej. Jej długość nie przekracza 20 cm, a wysokość 5 cm. Ma podłużny kształt, nieco haczykowato zakrzywiony. Trzustka znajduje się w górnej części jamy brzusznej, do przodu od kręgosłupa na wysokości L1-2. Jej ułożenie jest poprzeczne do osi ciała, większą częścią (trzon i ogon) leży po stronie lewej. W budowie zewnętrznej można wyróżnić podział na głowę, trzon i ogon.
Zajrzyj także:
wątroba
leki na wątrobę
trzustka

Oczywiście charakterystyczną cechą żołądka jest zmienność jego kształtu i położenia, które możemy określić jedynie z grubsza. Kiedy stoimy, żołądek ma kształt haka z ramieniem zstępującym i wstępującym. Wyróżnić możemy cztery podstawowe funkcje żołądka: rozdrabnianie pokarmu, wyjaławianie pokarmu, trawienie białek i trawienie cukrów. Rozdrabnianie pokarmów odbywa się zarówno poprzez procesy chemiczne jak i mechaniczne za pomocą ruchów mięśni. Znacznie istotniejsze jest jednak to co w żołądku jest wytwarzane i właśnie to decyduje o jego wyjątkowości. Treść żołądkowa to mieszanina dostarczonego do niego pokarmu z enzymami trawiennymi i kwasem solnym, który jest silnie żrący i ma za zadanie z jednej strony wyjałowienie pokarmu przez zniszczenie wszystkich nieprzystosowanych drobnoustrojów czy pasożytów a z drugiej, aktywowanie działających tylko w bardzo silnie kwasowym środowisku. Kwas solny hamuje trawienie cukrów, które odbywa się od pierwszego kontaktu pokarmu ze śliną gdyż kwasowe pH wyłącza odpowiedzialne za to enzymy. Z punktu widzenia anatomii ten narząd można podzielić na główne części: dno (najbliżej przełyku), trzon i część odźwiernikową. Miejsce przejścia przełyku w żołądek nazywamy wpustem, natomiast analogiczny otwór łączący jamę żołądka z dwunastnicą nosi nazwę odźwiernika. Silna kwasowość treści żołądkowej powoduje, że wydostanie się jej poza żołądek poprzez perforację jego ściany jest sytuacją bezpośrednio zagrażającą życiu. Nawet kontakt kwasu solnego ze ścianami samego żołądka jest bardzo szkodliwy. Dlatego wytworzyła się w nim potężna warstwa ochronna: śluzowo-alkaliczna błona stanowiąca barierę nieprzekraczalną dla kwasu solnego. pH w żołądku wynosi około 1,5 lecz przy komórkach nabłonka żołądka, zaraz za błoną śluzową, jest to już neutralne dla organizmu 7. Jak nie trudno zgadnąć, wszelkie problemy z tworzeniem się błony śluzowej prowadzące do niewłaściwej ochrony ścian żołądka mogą prowadzić do bardzo poważnych problemów. Dwie ściany żołądka – przednia i tylna, przechodzą jedna w drugą wzdłuż bocznych brzegów zwanych krzywiznami: większej – wypukłej i skierowanej w lewo oraz mniejszej – wklęsłej i skierowanej w prawo i do tyłu. Podobnie jak inne części przewodu pokarmowego, jego ściana składa się z trzech warstw: błony śluzowej (najbardziej wewnętrznej), mięśniówki i błony surowiczej (najbardziej na zewnątrz). Sąsiadami żołądka jest wiele ważnych narządów jamy brzusznej. Od przodu jest to wątroba, natomiast z tyłu: śledziona, lewa nerka i nadnercze, trzustka oraz okrężnica poprzeczna. Procesy chorobowe dotyczące tych narządów mogą oddziaływać na żołądek, chociaż częściej zdarza się sytuacja odwrotna, kiedy na przykład wrzód żołądka drąży do trzustki. Żołądek (łac. gaster) jest narządem układu pokarmowego położonym w lewym podżebrzu i w środkowym nadbrzuszu. Składa się on z części wpustowej, dna, trzonu i części odźwiernikowej. W żołądku zachodzi trawienie białek wchodzących w skład spożywanego pokarmu. Wydzielany przez żołądek sok żołądkowy zawiera enzymy trawienne: podpuszczkę i pepsynę, które są aktywowane przez kwas solny (także wydzielany przez żołądek). Główną funkcją żołądka jest trawienie i transport pożywienia (funkcja mechaniczna i chemiczna). Po przyjęciu pokarmu czynność skurczowa żołądka umożliwia mieszanie, rozdrabnianie i w końcu przesuwanie małych porcji treści pokarmowej do jelita cienkiego. Pokarm zostaje rozbity na miazgę pokarmową i przesycony sokiem żołądkowym. Głównymi składnikami tego soku są wspomniane już kwas solny i pepsyna. Taka „zabójcza” (na szczęście tylko dla bakterii) mieszanka skutecznie przygotowuje pokarm przed dalszą obróbką w dwunastnicy, jelicie czczym i krętym. Dwunastnica jest narządem leżącym pozaotrzewnowo, w którym zachodzi kolejny etap trawienia i absorpcji składników pokarmowych. Zawartość dwunastnicy ma odczyn zasadowy. U człowieka jest narządem wychodzącym z żołądka, stanowi pierwszy odcinek jelita cienkiego. Do dwunastnicy uchodzi przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy w miejscu zwanym brodawką Vatera. Dzięki skurczom silnych mięśni ścian żołądka pokarm jest dokładnie mieszany z sokami trawiennymi. Komórki dna żołądka wytwarzają kwas solny, który zakwasza środowisko, dezynfekuje pokarm i denaturuje białka trawione później przez pepsynę, produkowaną przez inne komórki w dnie żołądka. U ptaków występuje tzw. żołądek mięśniowy, w którym roślinny pokarm jest rozdrabniany za pomocą wcześniej połkniętych kamieni. Najbardziej rozbudowane żołądki występują u przeżuwaczy. Są czterokomorowe, zawierają: żwacz, czepiec, księgi i trawieniec. Wstępnie roztarty pokarm trafia z jamy gębowej do żwacza, ulega trawieniu dzięki enzymom produkowanym przez liczne bakterie i pierwotniaki. Następnie wraca do jamy gębowej i jest jeszcze raz rozcierany, po czym przechodzi do czepca. Tam zostaje dokładnie roztarty i wędruje do ksiąg, gdzie jest zagęszczony. Wraz z licznymi mikroorganizmami trafia do trawieńca i tam jest trawiony przy udziale enzymów produkowanych przez komórki ścian żołądka. Patrząc na żołądek po otworzeniu jamy brzusznej człowieka zobaczylibyśmy po prostu całkiem spory worek mięśni. Jego długość to zazwyczaj 25-30 centymetrów a szerokość waha się pomiędzy 12 i 14 centymetrami. Pojemność zależy od tego czy znajduje się w nim jakieś jedzenie. Jeśli tak to naturalnie rozciąga się. Możemy to odczuć po większym posiłku. Niemniej jego przeciętna pojemność określana jest na 1-3 litrów. Ma dość nietypowy jak na struktury naszego ciała hakowaty kształt lecz nie jest to jeszcze nic nadzwyczajnego.

Jak wiadomo wątroba to wielofunkcyjny gruczoł obecny u wszystkich kręgowców, a także u niektórych innych zwierząt. Stanowi część układu pokarmowego położony wewnątrzotrzewnowo. U większości zwierząt dzieli się na dwa płaty. U człowieka jej masa wynosi ok. 1500–1700 g u dorosłego mężczyzny, a u kobiety 1300–1500 g. Masa przyżyciowa jest o 500–800 g wyższa, ze względu na zawartą w niej krew. Wątroba jest jednym z narządów, bez których nie można żyć. Dlatego istotne jest, aby dbać o nią i nie dopuścić do uszkodzeń, a w razie wystąpienia takowych należy wiedzieć jak się zachować. Wątroba jest nieunerwiona, dlatego mimo uszkodzeń i zmian chorobowych nie boli. Niezwykle istotne jest, aby rozpoznać inne objawy sugerujące uszkodzenie wątroby – choroby wątroby mogą rozwijać się przez wiele lat nie dając o sobie znaku istnienia. Choroby wątroby – do przyczyn uszkodzenia wątroby zaliczamy przede wszystkim problemy z drogami żółciowymi, które mogą być zarówno wrodzone, jak i nabyte, a także część chorób, które w przebiegu występują z zaburzoną przemianą materii i produkcją substancji, które mogą wpłynąć na uszkodzenie wątroby. Inną przyczyną wywołującą zmiany chorobowe wątroby mogą być problemy z miąższem wątroby, takie jak na przykład zapalenia wirusowe o charakterze przewlekłym i ostrym. Wątroba ulega uszkodzeniu także w przypadku wystąpienia marskości wątroby czy też ostrej martwicy wywołanej zatruciami bądź zakażeniami. Najbardziej niebezpieczne dla tego organu oraz dróg żółciowych są nowotwory, które oczywiście w zależności od stadium, mogą nieodwracalnie uszkodzić wątrobę oraz jej zdolności regeneracji. Jednakże ten podział nie odpowiada rzeczywistej anatomii wątroby, która posiada budowę segmentarną. Gruczoł ten składa się z 2 płatów i 8 segmentów. Granicą między płatami nie jest jednak więzadło sierpowate, ale linia przebiegająca od pęcherzyka żółciowego do żyły głównej dolnej (linia Cantliego). Rzeczywista granica między lewym i prawym płatem przebiega na prawo od więzadła sierpowatego. Każdy płat składa się z czterech segmentów. Podstawą segmentarnego podziału wątroby jest przebieg rozgałęzień żyły wrotnej, którym towarzyszą gałęzie tętnicy wątrobowej i przewodów żółciowych. Segmentem jest część miąższu wątroby zawierająca określoną gałąź żyły wrotnej, tętnicy wątrobowej i przewodu żółciowego. Segmenty i płaty wątroby oddzielone są od siebie przegrodami łącznotkankowymi. Segmentarne i płatowe układy naczyń i przewodów żółciowych nie wykazują na ogół wzajemnych połączeń. Wyjątek stanowią gałęzie żył wątrobowych. Podstawową jednostką anatomiczną wątroby jest zrazik, a czynnościową gronko. Zacznijmy więc od chorób jakie mogą dotknąć twoją wątrobę. Wątroba to organ, który na szczęście szybko się regeneruje, niemniej bywają choroby, które prowadzą do jej nieodwracalnych uszkodzeń mających wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Warto, więc dbać o wątrobę, aby uniknąć późniejszych, przykrych konsekwencji. Zdarzają się przypadki, że po przebyciu jednej z chorób, które dotykają wątrobę, człowiek może zupełnie normalnie funkcjonować, nawet, jeśli w przebiegu choroby utracił połowę jej naturalnej wielkości. Jest to dowód na to, że zdolności jej regeneracji są naprawdę niezwykłe.

Wątroba – jak działa i na co choruje

Jak wiadomo wszystkim powszechnie wątroba to skomplikowany i złożony organ, którego praca zależy od sprawności wszystkich jego elementów i funkcji. Wątroba wpływa również znacząco na nerwy obwodowe. Przedsta­wiają one rozległą strukturę, odpowiedzialną za zdolność ruchu (funkc­ja motoryczna) oraz za odczuwanie (funkcja sensoryczna). Nerwy odwo­dowe możemy więc spotkać w każdej, nawet najmniejszej części ciała. Zaliczamy do nich nerwy czaszkowe, np. nerw trójdzielny (nervus tige- minus), twarzowy (nervus facialis), statyczno-słuchowy (nerwus statoa- custicus) oraz nerw wzrokowy (nervus opticus). U człowieka wątroba dzieli się na dwa płaty a jej masa wynosi ok. 1500–1700 g u dorosłego mężczyzny, a u kobiety 1300–1500 g. Masa przyżyciowa jest o 500–800 g wyższa, ze względu na zawartą w niej krew.

Najważniejszą funkcją wątroby jest wytwarzanie kwasów żółciowych, które za pośrednictwem układu żółciowego wpływają na jakość trawienia (przede wszystkim tłuszczy). To wątroba produkuje zapasy glikogenu, który ma kluczowe znaczenie dla utrzymywania równowagi energetycz­nej organizmu. Także stamtąd organizm czerpie zapas niektórych W budowie wątroby można wyróżnić łącznotkankowy zrąb (stroma) oraz miąższ (parenchyma) który tworzą podstawowe jednostki strukturalno-czynnościową wątroby – hepatocyty. Hepatocyty układają się następnie w blaszki (płytki, beleczki) wątrobowe oplecione naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi śródpłacikowymi. Beleczki odchodzą promieniście od żyły środkowej, która natomiast znajduje się wewnątrz płacika anatomicznego. Płacik anatomiczny powstaje poprzez wnikanie do wnętrza wątroby tkanki łącznej wiotkiej, z której zbudowana jest torebka wątroby, otaczająca narząd. Narząd ten zajmuje okolicę podżebrową prawą, znaczną część okolicy nadbrzusza i część okolicy podżebrowej lewej, aż do linii równoległej do mostka, a przechodzącej przez sutki (tzw. linia środkowoobojczykowa). Od góry przykrywa wątrobę przepona, sąsiadami z dołu są jelita i żołądek. Wypełniona krwią wątroba waży u dorosłego mężczyzny od 2100 do 2300 g, u kobiet jest o ok. 200 g lżejsza, w wymiarze poprzecznym osiąga ok. 24 cm, a pionowym – 15-20 cm. Bardzo charakterystyczna jest brązowoczerwona barwa wątroby.

Ważne jest też oddziaływanie wątroby na centralny układ nerwowy. W sferze emocjonalnej wątroba może wpływać na powstawanie agresji, dlatego obecność ognisk zakaźnych może wywołać następujące nega­tywne zachowania: zrzędliwość, zaciętość, brak elastyczności, nienawiść i zazdrość. Przy zaburzeniach energii pochodzącej z pęcherzyka żółcio­wego spotykamy się natomiast z brakiem zdecydowania i nieumiejęt­nością podjęcia działania. Emocje te są wyjątkowo ważne, ponieważ mogą być kierowane zarówno „na zewnątrz”, jak i „do wewnątrz”. Może wtedy dojść do autoagresji o charakterze motorycznym i psychicznym. Prowadzi ona do szkodzenia samemu sobie, wpływa na podejmowanie błędnych decyzji i nieumiejętność funkcjonowania w społeczeństwie. Ze względu na fakt, że odporność odwzorowuje ludzką psychikę, wątro­ba i jej ogniska zakaźne są nieodłączną częścią dolegliwości autoimmu- nologicznych.

Centralny układ nerwowy jest odpowiedzialny za zdolność organizmu do obrony. Efektem obecności ognisk w wątrobie są zaburze­nia w części korowej mózgu: skroniowej, czołowej, ciemieniowej i poty­licznej, czego konsekwencją są uczulenia, zaburzenia odporności prze- ciwnowotworowej i reakcje autoimmunologiczne. Uszkodzenie części skroniowej jest charakterystyczne dla osób cierpiących na epilepsję, dla­tego detoksyskacja wątroby i pęcherzyka żółciowego odgrywają w tym wypadku znaczną rolę. Wątroba ma duże zdolności regeneracyjne. Obecnie przeprowadza się zabiegi polegające na usunięciu jednego z płatów wątroby (jako materiału do przeszczepu bądź z przyczyn leczniczych). Usunięty płat zostaje zregenerowany. Jednak zbyt duże i powtarzające się uszkodzenia (przyczyną mogą być substancje hepatotoksyczne lub wirusy) prowadzą do zaburzeń w regeneracji, w wyniku czego zostaje zniszczona architektura narządu, zwłóknienie tkanki, a co za tym idzie – dochodzi do utraty funkcji (marskość wątroby). Wątroba posiada charakterystyczne powierzchnie, zwrócone w kierunku sąsiednich narządów. Wypukła powierzchnia przeponowa dopasowuje się do tego przykrywającego i nadającego jej nazwę mięśnia. Również inni „sąsiedzi” zostawiają swoje ślady, nazywane bruzdami i wyciskami, takie jak np.: bruzdy żebrowe i wycisk sercowy, bruzda żyły głównej czy wycisk nadnerczowy. Powierzchnia trzewna skierowana jest do przodu, ku dołowi i na prawo. Tak jak w przypadku powierzchni przeponowej, również tutaj narządy leżą-ce w sąsiedztwie wątroby pozostawiają swoje znaki. Można wyróżnić tu wycisk przełykowy, żołądkowy, odźwiernikowy, dwunastniczy, okrężniczy, nerkowy i nadnerczowy. Na powierzchni trzewnej widać charakterystyczne bruzdy, układające się w kształt litery H. W jej lewym ramieniu podłużnym leżą: więzadło obłe i żylne, a w prawym – pęcherzyk żółciowy oraz żyła główna dolna. Poprzeczne ramię litery H stanowi tzw. wnęka wątroby, zawierająca liczne naczynia, przewody żółciowe i nerwy.

Choroby wątroby

Objawami nieprawidłowo funkcjonującej wątroby są: wzdęcia brzucha, dreszcze, niestrawność po spożyciu posiłku, biegunki, szczególnie po zjedzeniu smażonych produktów, ogólne osłabienie, brak apetytu, gorycz w ustach, stany przygnębienia, potliwość, rozdrażnienie, zaburzenia snu. Symptomy poważnych schorzeń, jak np. marskości wątroby, w początkowej fazie również rozwijają się skrycie. Potem zaczyna się obserwować te bardziej charakterystyczne, jak utrata apetytu, nietolerancja niektórych pokarmów – zwłaszcza smażonych – oraz naprzemienne biegunki lub zaparcia. Obwód brzucha może się powiększyć, co dzieje się wskutek nagromadzenia płynu w jamie brzusznej. Innym zewnętrznym objawem jest lekko żółtawe zabarwienie skóry. W zaawansowanej fazie pojawiają się krwotoki, po których następuje śpiączka. Jest ona wyrazem uszkodzenia mózgu przez nie zneutralizowane przez wątrobę toksyny.
Każdy narząd w jakichś sposób wpływa na odporność organizmu. Dzieje się tak poprzez tok­syczne oddziaływanie na CUN, a dokładniej rzecz ujmując, na mózg i poszczególne jego części. W ten sposób stwierdzamy wpływ płuc na odporność przeciwbakteryjną, śledziony na odporność przeciwwirusową, nerek – na przeciwgrzybiczą i wątroby – na przeciwnowotworową. W terapii nowotworów oraz w ich profilaktyce, oczyszczanie wątroby i pęcherzyka żółciowego ma istotny wpływ na poziom zwalczania przez nasz organizm potencjalnych lub istniejących zmian nowotworowych. Podstawowym badaniem obrazowym w diagnostyce chorób wątrobyjest USG. Za pomocą ultrasonografu można dokładnie obejrzeć i wstępnie zdiagnozować symptomy chorób wątroby.. Funkcjonowanie wątroby można określić oznaczając w osoczu krwi wskaźniki, głównie enzymy, takie jak transaminazy (AspAT, AlAT), fosfatazę zasadową czy gammaglutamylotransferazę (GGTP). Razem z określeniem stężenia bilirubiny (główny barwnik żółci) oznaczenia te składają się na tzw. próby wątrobowe, często wykonywane w celach diagnostycznych w praktyce szpitalnej czy ambulatoryjnej.
Normy laboratoryjne (normy różnych laboratoriów mogą się nieznacznie różnić; użyto polskich skrótów):

• Bilirubina całkowita: norma 4 -17 μmol/l lub 0,2-1,0 mg/l
• Gammaglutamylotransferaza (GGTP): norma do 50 IU/l
• Fosfataza zasadowa: norma 30 – 260 IU/l.
• Aminotransferaza alaninowa (AlAT): norma do 40 IU/l
• Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT): norma do 37 IU/l

Jeden z ważniejszych problemów z wątrobą to wirusowe zapalenie wątroby, zwane potocznie „żółtaczką”, to choroba wywoływana przez jeden z kilku rodzajów wirusów wyspecjalizowanych w atakowaniu komórek wątroby. Wiele czynników może uszkodzić wątrobę. Są to wirusy wywołujące Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW), zwłaszcza typ B i C. Szkodliwe dla niej są substancje toksyczne, w tym alkohol. Aby spowodować alkoholowe stłuszczenie wątroby, wystarczy wypijać 30 ml alkoholu dziennie przez dłuższy czas. Stłuszczenie wątroby jest procesem odwracalnym. Te, które już rozpoznano, nazwano kolejnymi literami alfabetu. Lista zaczyna się więc od A i kończy obecnie na G (z pominięciem F). I jest nadal otwarta. W zależności od rodzaju wirusa, który zaatakował wątrobę, inna jest jego droga wniknięcia do organizmu, inny przebieg choroby, a przede wszystkim – inne rokowania na przyszłość. WZW typu A szerzy się drogą pokarmową (poprzez zanieczyszczoną wodę i żywność), dlatego potocznie nazywane jest „żółtaczką pokarmową” lub „chorobą brudnych rąk” i przybiera postać zachorowań grupowych. Od czasu zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów upływa 3-5 tygodni. Choroba ta często ma przebieg bezobjawowy bądź lekki, rzadko ciężki.

Inna możliwość leczenia chorej wątroby to przeszczep. Głównym wskazaniem do przeszczepu jest piorunująca niewydolność wątroby. Jest to stan nagłego uszkodzenia wszystkich czynności z rozwijającą się encefalopatią. Spowodowana jest najczęściej zatruciem lekami (np. paracetamolem) lub toksynami (szczególnie muchomorem sromotnikowym). Choroba objawia się żółtaczką, encefalopatią, nieprzyjemnym zapachem z ust, niedociśnieniem, skazą krwotoczną, hiperwentylacją, zasadowicą oddechową. Prowadzi do krwawienia z przewodu pokarmowego, wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, ostrej niewydolności nerek i sepsy. Nieleczona piorunująca niewydolność nerek w 90% przypadków kończy się śmiercią. Leczenie polega na podaniu odtrutki na toksynę, leczeniu objawowym i przeszczepie wątroby.

Warto dodać, że przy chorobach wątroby stosuje się dietą wysokobiałkową, pieczywo powinno być tylko pszenne (jasne), należy spożywać je z masłem, białym serem, miodem, chudą szynką lub polędwicą. Z dań mięsnych należy wybrać ryby i gotowany drób, również potrawy mięsne duszone i pieczone bez dodatku tłuszczu. Należy unikać picia mocnej herbaty i kawy oraz napojów gazowanych i bardzo słodkich.